گىرمانىيەدە يۈز بەرگەن ھۇجۇمدىن كىلىپ چىققان ئويلار

گىرمانىيەدە يۈز بەرگەن ھۇجۇمدىن كىلىپ چىققان ئويلار

Yingi yiziq nusqisi
https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2020/01/girmaniyede-yuz-bergen-hujumdin-kilip.html

مەمەت ئىمىن

مەن يىقىندا سىياسى ئاكىتىپلىرىمىز ۋە سەرخىللىرىمىز دۇچ كىلىۋاتقان تەنقىت ۋە ھۇجۇملار توغۇرسىدا ئۆز كۆز قاراشلىرىمنى ئىپادىلەپ بىر ماقالە يازغان ۋە پىدائىلار ئىكرانىدا سۆھبەتتىمۇ بولغان ئىدىم. مەن ماقالامدا ۋە سۆھبەتتە ئۆزۈم كۈزەتكەن ئەھۋاللارغا ئاساسەن، خەلقىمىزنىڭ روھىي ھالىتىدىن چىقىش قىلىپ، خەلقىمىز ئارىسىدا خىلى ئۇزۇندىن بىرى داۋام قىلىپ كىلىۋاتقان، ئۆز -ئارا گۇمان قىلىش ۋە ئۆز- ئارا ئىنكار قىلىش تۈپەيلىدىن كىلىپ چىققان ئۆز - ئارا خاتا چۈشىنىش، ئۆز ئارا ئەيىپلەش ۋە ئۆز- ئارا ھاقارەت قىلىشنىڭ سەۋەپلىرى، ئۇنىڭغا قانداق مۇئامىلە قىلىش ۋە ئۇنىڭدىن قانداق ساقلىنىش توغۇرسىدا بەزى كۆز قاراشلىرىمنى ئوتۇرغا قويغان ئىدىم. مەن تۆۋەندە 12 - يانۋار كۈنى گىرمانىيەدە يۈز بەرگەن تەھدىت تۈسىنى ئالغان ھۇجۇم مۇناسىۋىتى بىلەن يۇقىرىدا تىلغا ئالغان ماقالىغا قوشۇمقە قىلىپ، بۇ ھۇجۇمغا مۇناسىۋەتلىك شەخىسلەر توغۇرسىدا ئەمەس بەلكى بۇ ھۇجۇمنىڭ خارەكتىرى توغۇرسىدا قاراشلىرىمنى ئوتۇرغا قويۇپ ئۆتمەكچى.

كۆپۈنچىمىزگە مەلۇم بولغاندەك، ئۆتكەن ئىككى ئۈچ يىل ئىچىدە ۋەتەندىكى ۋەزىيەتنىڭ ئېغىرلىشىشى، مىللىيونلىغان بىگۇناھ ئىنسانلىرىمىزنىڭ لاگىر، تۈرمىلەرگە سولىنىشى، ۋەتەندىكى ئۇرۇق تۇققانلار بىلەن بولغان ئالاقىنىڭ ئۈزۈلىشى شۇنداقلا ۋەتەندىكى خەلقىمىز دۇچ كىلىۋاتقان ئېرقىي قىرغىنچىلىقلار سەۋەبىدىن، مۇھاجىرەتتىكى مۇتلەق كۆپ ساندىكى خەلقىمىزنىڭ خىتاي كومۇنىستىك ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭ ئەمەلدارلىرىغا بولغان غەزەپ نەپرىتى تولۇپ تاشقان؛  نۇرغۇن كىشىلىرىمىز چارەسىزلىك تۈپەيلىدىن ئەندىشە قىلىشقا، قايغۇرۇشقا، چۈشكۈنلىشىشكە ۋە ئۆز- ئارا گۇمان قىلىشقا يۈزلەنگەن بولۇپ، ئۇلارنىڭ پىسخىكىسىدا پەيدا بولغان بۇ ئۆزگۈرۈشلەر تۈپەيلىدىن، خەلقىمىز ئىچىدە ئۆز - ئارا ھۇجۇم قىلىدىغان، بولۇپمۇ خەلقىمىز ئىچىدە تونۇلغان ۋە داۋادا كۆزگە كۆرۈنگەن شەخىسلىرىمىزنى قارىلاپ، ئۇلارنى ھاقارەتلەيدىغان  ئەھۋاللار بىراز كۆپىيىپ قالغان بولسىمۇ، بىراق سىياسى ئاكىتىپلىرىمىز ۋە سەرخىللىرىمىزگە ھۇجۇم قىلغانلار، ئاساسەن ئۆزلىرىنى ۋەتەن مىللەتكە ئەڭ كۆڭۈل بۆلىدىغان  ھەقىقىي مىللەتچى قىلىپ تەسۋىرلەش ئارقىلىق، قارشى تەرەپنى ئىنكار قىلىپ، ئۇلارنى خىتاينىڭ مەنپەتى ئۈچۈن خىزمەت قىلىدىغان خائىن، ساتقۇن قىلىپ كۆرسۈتۈشكە تىرىشىپ كەلگەن. ئۇلارنىڭ ھىچ بىرى، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ خەلقىمىزگە قاراتقان قىرغىنچىلىق سىياسىتىنى ئەمىلىلەشتۈرىۋاتقان قورچاق ھاكىمىيەت ۋە ئۇنىڭ ئەمەلدارلىرىغا ئوچۇقتىن ئوچۇق يان تاياق بولۇش ۋە ئۇلارنى قوغداش مەقسىتىدە، قارشى تەرەپكە ۋە ياكى سىياسى ئاكتىپلىرىمىزغا، سەرخىللىرىمىزغا ھۇجۇم قىلىپ باقمىغان ئىدى. بۇ قەتىم گىرمانىيەدە يۈز بەرگەن تەھدىت تۈسىنى ئالغان ھۇجۇم ماڭا بەكلا غەيرى تۇيۇلدى. بولۇپمۇ گىرمانىيەدەك دەموكراتىك قانۇن دۆلىتىدە ئۇزۇن ياشاپ كىلىۋاتقان، ھۇجۇم قىلغۇچىنىڭ ئۇ جاسارەتنى نەردىن ئالغانلىقى مەنى تىخىمۇ ھەيران قالدۇردى. چۈنكى خىتاي ھۆكۈمۈتى ۋە ئۇنىڭ ۋەتەندىكى قورچاق ھاكىمىيىتىنىڭ ۋەتەندە يۈزگۈزىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىق سىياسىتىنىڭ زىيىنىغا ئۇچۇرغانلار يالغۇز مەلۇم بىر شەخىس ۋە ياكى ئۇنىڭ ئائىلىسىدىكىلەر بولۇپ قالماستىن، بەلكى ۋەتەندىكى مىليونلىغان خەلقىمىز، مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان كۆپلىگەن ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇرۇق تۇققان، خۇلۇم خوشنا ۋە دوست بۇرادەرلىرى ئىدى. ۋەتەندىكى قىرغىنچىلىققا نارازى بولغان ۋە غەزەپ - نەپرەتكە تولغانلار، يالغۇز بىر ياكى بىر نەچچە شەخىس بولماستىن، مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان، تومۇرىدا ئۇيغۇر قەنى ئەقىۋاتقان ھەر بىر ئۇيغۇر ئىدى. چۈنكى بۇ تەھدىت ۋە ھۇجۇم يالغۇز ئۆز - ئارا زىددىيىتى بار ئىككى شەخىس ئارىسىدىكى تەھدىت ۋە ھۇجۇم بولماستىن، بەلكى  مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان پۈتۈن ئۇيغۇرغا قىلىنغان تەھدىت ۋە ھۇجۇم ئىدى. ئۇ 70 يىلدىن بىرى بىزنى مۇستەملىكە قىلىپ كەلگەن، مىللىيونلىغان بىگۇناھ ئىنسانلىرىمىزنى لاگىرلارغا سولاپ جازالاۋاتقان قانخور ھاكىمىيەتنى قوللاپ،  ئۇلار تەرىپىدىن مۇستەملىكە قىلىنغان، خورلانغان ۋە دەپسەندە قىلىنغان خەلققە قىلىنغان تەھدىت ۋە ھۇجۇم ئىدى. ئۇ كومىنىستىك خىتاي ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭ سادىق قوللىغۇچىلىرى زومىگەرلىك ئىدىيەسىنىڭ دىموكراتىك قانۇن جەمىيىتىگە سىڭىپ كىرىشى، ئۇنى ئاياق ئاستى قىلىشى ۋە ئۇنىڭغا قىلغان تەھدىتى ئىدى.

مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان خىتايلار ئىچىدە،  خىتاي كومۇنىستىك ھاكىمىيىتىنى ۋە ئۇ يۈرگۈزىۋاتقان سىياسەتنى قوللاپ، غەرىپتە خىتاي كومىنىستىك ھاكىمىيىتىگە قارشى پالىيەت ئەلىپ بەرىۋاتقان دىموكراتىك ۋە ئىنسان ھەقلىرى پالىيەتچىلىرىگە قارشى تۇردىدىغان خىتايلار خەلى كۆپ بولسىمۇ، بىراق خىتاي دۆلىتى قانداقلا بولسۇن خىتاي خەلقىنىڭ دۆلىتى بولۇپ، خىتاي ھۆكۈمىتى بولسا ئۇلارغا ۋەكىللىق قىلىدىغان ھاكىمىيەتتۇر. ئۇلار ئارىسىدىكى زىدىيەت پەقەتلا ھاكىمىيەت ئۈستىدىكى كومىنىست پارتىيە بىلەن ئۆكتىچى پارتىيە ۋە تەشكىلاتلار،  ياكى ھاكىمىيەتنى قوللۇغىچىلار بىلەن ھاكىمىيەتكە قارشى تۇرىدىغان ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى زىدىيەت بولۇپ، بىز بىلەن خىتاي كومىنىست ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭ قورچاق ئەمەلدارلىرى ئارىسىدىكى زىددىيەت ھەرگىزمۇ ئۇلارغا ئوخشاش ھاكىمىيەت بىلەن ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى زىددىيەت بولماستىن، بەلكى مۇستەملىكە قىلغۇچى بىلەن مۇستەملىكە قىلىنغۇچى، ئەزگۈچى بىلەن ئىزىلگۈچى، قىرغىن قىلغۇچى بىلەن قىرغىن قىلىنغۇچى ئارىسىدىكى مۇرەسسە قىلغىلى بولمايدىغان دوست بىلەن دۈشمەن ئوتتۇرىسىدىكى زىددىيەت. بۇنداق بىر ئەھۋال ئاستىدا، ئەركىن دۇنيادا ياشاۋاتقان ھەر قانداق بىر ئۇيغۇرنىڭ مۇستەملىكە ھاكىمىيەتنى ۋە ئۇنىڭ قورچاق ئەمەلدارلىرىنى قوغداش ۋە ئۇلارغا يان تاياق بولۇش مەقسىتىدە، ھەر قانداق بىر ئۇيغۇرغا قىلغان تەھدىتى، پۈتۈن ئۇيغۇر خەلقىگە قىلىنغان تەھدىت ۋە مىللەتكە قىلغان خائىنلىق ھىساپلىنىدۇ.

ھەممىمىزگە مەلۇم بولغاندەك ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە گىرمانىيە بىلەن ياپۇنىيە، خوشنا دۆلەتلەرگە قارشى كەڭ كۆلەمدە ئۇرۇش قوزغاش ئارقىلىق، ئىنسانىيەتكە قارشى نۇرغۇن جىنايەتلەرنى ئۆتكۈزگەن بولۇپ، گەرچە ئۇ گىرمان خەلقى ۋە ياپۇن خەلقىنىڭ جىنايىتى بولماستىن، بەلكى ئاساسلىقى ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشىنى قوزغىغان ئەينى ۋاقىتتىكى گىرمانىيە ھۆكۈمىتى بىلەن ياپۇنىيە ھۆكۈمىتىنىڭ جىنايىتى ئىدى. بىراق ئۇرۇش بىلەن بىۋاستە مۇناسىۋىتى بولغان ۋە ئۇرۇشنى ئوچۇقتىن ئوچۇق قوللاپ ھىمايە قىلغان كۆپلىگەن ئىنسانلار، ئۇرۇشتىن كىيىن ئوخشىمىغان دەرىجىدە جازاغا ئۇچۇرغان، ۋە ياكى كەم دىگەندە ئۇلار ئۆزلىرىنى ئىنسانلىق ئەخلاقى جەھەتتە جىنايەتچى ھىساپلىغان ھەم زىيانكەشلىككە ئۇچرىغانلاردىن ئەپۇ سوراشقان ۋە تۆۋە قىلىشقان.

نورمالدا بىز نەدە ۋە قانداق ئائىلىدە دۇنياغا كىلىشىمىزنى، كىمنىڭ تۇققىنى بولۇشىمىزنى ئالدىن بەلگۈلىيەلمەيمىز. بىر ئىنساننىڭ مەلۇم بىر جىنايەتچى قانخۇر ۋە ياكى ئوغرى بۇلاڭچىنىڭ ئەۋلادى ياكى تۇققىنى بولۇشى، ئۇ ئىنساننىڭ خاتالىقى ئەمەس. ھىچكىم ئۆز ئاتا- ئانىسى ۋە ئاكا - ئۇكا، ئاچا - سىڭلىسىنى تاللىيالمايدۇ؛ بىراق ھەرقانداق ئىنسان جىنايەتچى قانخور ۋە ياكى ئوغرى بۇلاڭچىغا نىسبەتەن قانداق پوزىتسىيە تۇتۇشنى، كىمنى قوللاپ كىمگە قارشى تۇرۇشنى، نىمە دىيىشنى، نىمە ئىش قىلىشنى تاللىيالايدۇ. ئەگەر بىر ئىنسان ئۆز تۇققىنى قىلىۋاتقان جىنايەتتىن ئۆزىنى تارتىپ، ئۇ تۇققىنى بىلەن چىگرىسىنى ئايرىسا، ئۇ تۇققىنى ئۆتكۈزگەن جىنايەتكە ئورتاق بولمىسا، ۋە  ئۇنىڭغا قارشى نارازىلىقىنى بىلدۈرسە، ئۇ ئىنساننىڭ كىم بولۇشىدىن قەتتىي نەزەر، ئۇنىڭغا نورمال مۇئامىلە قىلىش، ياكى ئۇ ئىنسان بىلەن نورمال ئالاقىدە بولۇش يامان ئىش ئەمەس. لىكىن ئۇ ئىنسان ئەركىن دۇنيادا ياشاپ تۇرۇپ، مۇستەملىكە ھاكىمىيەت تەرىپىدە تۇرۇپ، مىللەتنىڭ مەنپەتىگە زىيان سالسا، مىللەتكە قارشى جىنايەت ئۆتكۈزگەن تۇققانلىرىدىن چەت چىگىرسىنى ئايرىماي، تۇققىنىڭ جىنايىتىگە ئورتاق بولسا، ئۇ تۇققىنىنىڭ جىنايىتىگە يان تاياق بولۇپ، ئۇنى قوللىسا، قوغدىسا، ئۇ چاغدا بىزگە چۈشكەن ۋە بىز قىلالايدىغان ۋەزىپە ئالدى بىلەن ئۇلارنى ئەيىپلەش، ئۇلارنى قانۇنى جاۋاپكارلىققا تارتىپ، ئۆتكۈزگەن خاتالىقى ۋە جىنايىتىنىڭ بەدىلىنى تۆلەتكۈزۈشتۇر.

ۋەتەندىن ئايرىلىپ، مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان نۇرغۇنلىغان ئۇيغۇرلار ۋە ئۇلارنىڭ ئاتا ئانىسى ۋەتەندە ھۆكۈمەت خادىملىرى بولۇپ خىزمەت قىلغان. بىرلىرىمىز ياكى بەزىلىمىزنىڭ ئاتا - ئانىسى خەلى يۇقۇرى دەرىجىلىك مەنسەپلەر تۇتقان. ئۇلار گەرچە ۋەتەندە ھۆكۈمەتنىڭ سىياسىتىگە بوي سۇنۇپ، باشلىقىنىڭ بۇيرىقىغا بىنائەن ئىش قىلىپ، بىلىپ بىلمەي مىللەتنىڭ مەنپەتىگە زىيان سالغان بولسىمۇ، بىراق ئۇلارنىڭ خەلى كۆپ قىسمى ئەركىن دۇنياغا چىققاندىن كىيىن، ئۆزىنىڭ ئۆتمۈشتە ئۆتكۈزگەن خاتالىقلىرى ۋە خىتاي ھاكىمىيىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان مۇستەملىكە، قىرغىنچىلىق سىياسىتىنىڭ ھەقىقىي ماھىيىتىنى تونۇپ يەتكەن، ھەتتا بەزىلەر خىتاي ھاكىمىيىتىنىڭ مۇستەملىكە سىياسىتىگە ئوچۇق ئاشكارە جەڭ ئەلان قىلىدىغان سىياسى ئاكىتىپلارغا ئايلانغان. گەرچە ئارىمىزدا ئاستىرىتتىن شەخسى مەنپەئەتىنى دەپ، يوشۇرۇن ھالدا خىتاي ھاكىمىيىتى ئۈچۈن خىزمەت قىلىدىغانلار ئازدۇر - كۆپتۇر بولۇش ئىھتىمالى بولسىمۇ، بىراق ئۆزىنى ئۇيغۇر دەپ قارىغان بىرسىنىڭ خىتاي ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭ ۋەتىنىمىزدىكى قورچاق رەھبىرىنى قوغداش مەقسىتىدە، سىياسى ئاكتىپلىرىمىزنىڭ ۋەتەندىكى ئۇرۇق تۇققانلىرىنىڭ ھاياتىغا تەھدىت سەلىپ، ھۇجۇم قىلىشى، ئۇچىغا چىققان نامەرتلىك بولۇپلا قالماستىن، بەلكى ئۇ مىللەتكە قىلىنغان ئاسىيلىق.

ئەگەر بىز يىقىنقى تارىخىمىزغا قارايدىغان بولساق، ئۆز مەنپەتى ئۈچۈن مىللەتنىڭ مەنپەئەتىنى قۇربان قىلىپ، مۇستەملىكە ھاكىمىيەت ئۈچۈن خىزمەت قىلغان ۋە ياكى مۇستەملىكە ھاكىمىيەتكە يان تاياق بولغان غالچىلار ئۆتكەن. بۇ قەتىم گىرمانىيەدە يۈز بەرگەن ھۇجۇم، بىزنىڭ مۇھاجىرەتتىكى ۋەتەن داۋايىمىزدا يۈز بەرگەن بىردىن بىر ھۇجۇم ئەمەس. ئەگەر بىز بۇ ئىشقا يىتەرلىك ئەھمىيەت بىرىپ، بۇ ئىشنى لايىقىدا ھەل قىلمىساق، بۇنداق ھۇجۇملار بۇنىڭدىن كىيىن يەنە يۈز بەرىشى ھەتتە كۆپىيىشى مۈمكىن. شۇڭا ھەممىمىز بۇ قەتىمقى ھۇجۇم نىمە سەۋەپتىن ئوتۇرىغا چىقتى؟ ھۇجۇم قىلغۇچى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ قولى يەتمەيدىغا ئەركىن، دىموكراتىك قانۇن دۆلىتىدە ياشاپ تۇرۇپ، ئۇيغۇرلارنىڭ مەنپەتىگە قارشى ھالدا، باشقىلارغا تەھدىت قىلىدىغان  جاسارەتنى زادى نەدىن ئالدى؟ دىگەن مەسىلە ئۈستىدە چوڭقۇر ئويلىنىپ باقساق.

مەنىڭ قارىشىمچە ئۇنىڭ سەۋەبىنى تۆۋەندىكى نۇقتىلارغا يىغىنچاقلاش مۇمكىن. بىرىنچى: ھۇجۇم قىلغۇچىدا ھازىر خىتاي ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭغا تەۋە بولغان ئەمەلدارلاردا شۇنداقلا ئۇلارنىڭ ئائىلىسىدىكىلەردە ئومۇمىيۈزلۈك مەۋجۇت بولغان زومىگەرلىك ئىدىيەسىنىڭ مەۋجۇتلىقىنى كۆرۈۋەلىش مۇمكىن. ئىككىنچى: ھۇجۇم قىلغۇچى گەرچە ئۇزۇن مۇددەت غەرىپتە ياشىغان بولسىمۇ لىكىن ئۇنىڭ ھىچقانداق قانۇن ئېڭىنىڭ يوقلۇقى، ئىش بەجىرىش ئۇسۇلىدا يەنىلا ئۆكتەملىك، مۇتىھەملىك، نامەرتلىك بارلىقىنى كۆرسىتىدۇ؛ يەنى قارشى تەرەپكە ياكى رىقابەتچىسىگە كۈچى يەتمىگەندە ئۇنىڭ ئاجىز يېرىنى تۇتىۋەلىپ، قارشى تەرەپنىڭ ئۇرۇق -تۇققانلىرىنىڭ ھاياتىغا تەھدىت سەلىش ئارقىلىق قارشى تەرەپنى مەغلۇپ قىلىشقا ئۇرۇنۇشتىن ئىبارەت. بۇ ئۇچىغا چىققان نامەرتلىك بولۇپ، ھەرگىزمۇ مەرت، نورمال ئادەمنىڭ قىلىدىغان ئىشى ئەمەس. ئۈچۈنچى: ھۇجۇم قىلغۇچىدا خىتاي ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ ۋەتىنىمىزدىكى قورچاق ئەمەلدارلىرىنى كۈچلۈك يۆلەنچۈك دەپ بىلىدىغان ياكى ئۇلارنىڭ قولى بىلەن خالىغان ئادەمنى جازالىيالايمەن دەيدىغان ئاڭ بارلىقىنى ئىپادىلەيدۇ. بىلىشىمىز كىرەككى نۇر بەكرىمۇ شۇنداق چوڭ ئەمەللەرگە ئەرىشكەن. تۆتىنچى: مۇھاجىرەتتىكىلەرنىڭ ئۆز- ئارا شەخسىي زىددىيەت ۋە ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى زىددىيەت بىلەن مۇستەملىكە ھاكىمىيەت ۋە مۇستەملىكە قىلىنغۇچى خەلق ئارىسىدىكى زىددىيەتنى كەسكىن پەرقلەندۈرمەسلىكىمۇ سەۋەپ بولغان. شۇنى ئەنىق بىلىشىمىز كىرەككى كۆپۈنچە ئىنسانلىرىمىز ۋە تەشكىلاتلىرىمىز ئارىسىدىكى زىدىيەتلەر، شەخسىي زىددىيەت ۋە ياكى ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى زىددىيەت بولۇپ، ئۇ پەقەتلا شەخسىي مۇناسىۋەت، كۆز قاراشتىكى پەرىق تۈپەيلىدىن كىلىپ چىققان، ئەمما خىتاي ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭ قورچاق ئەمەلدارلىرى بىلەن مۇتلەق كۆپ ساندىكى ئۇيغۇرلار ئارىسىدىكى زىددىيەت ھەرگىزمۇ شەخسىي زىددىيەت ياكى ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى زىددىيەت بولماستىن، بەلكى مۇستەملىكە قىلغۇچى بىلەن مۇستەملىكە قىلىنغۇچى خەلق ئارىسىدىكى زىددىيەتتۇر. بەشىنچى: بىزدىكى پىرىنسىپسىزلىق ۋە كۆڭەلچەلىك.

ئۇنداقتا بىز كەلگۈسىدە بۇنداق مەسىلىلەرگە دۇچ كەلگەندە قانداق قىلىمىز؟  مەسىلىنى قانداق بىر تەرەپ قىلىمىز ۋە ئۇنىڭدىن قانداق ساقلىنىمىز؟ مىنىڭ قارشىمچە ئالدى بىلەن بىز، خەلقىمىز بىلەن مۇستەملىكە ھاكىمىيەت ئارىسىدىكى زىددىيەتنىڭ ماھىيىتىنى ئەنىق تونۇپ يىتىشىمىز، ئۇلارغا مۇئامىلە قىلغاندا، ھەرگىزمۇ شەخسىي زىددىيەت ۋە خەلقىمىز ئارىسىدىكى كۆز قاراش پەرقىدىن كىلىپ چىققان ئۆكتىچىلىك خارەكتەرىدىكى زىددىيەتلەرگە ئوخشاش مۇھامىلە قىلماسلىقىمىز لازىم. بولۇپمۇ شەخسىي زىددىيەتلەر ۋە ئۆز - ئارا ئۆچمەنلىك تۈپەيلىدىن، ئۆز پىرىنسىپىمىزنى يوقۇتۇپ قويماسلىقىمىز، دۈشمەنگە دۈشمەندەك، رىقابەتچىمىزگە رىقابەتچىمىزدەك مۇئامىلە قىلىشىمىز كىرەك. خىتاي ھاكىمىيىتىنى ۋە ئۇنىڭ ئەمەلدارلىرىنى قوللايدىغان، ئۇلارغا يان تاياق بولۇپ، خەلقىمىزنىڭ مەنپەتىگە زىيان سالىدىغان سۆز ۋە ئىش- ھەركەتلەرنى قىلىدىغان غالچىلارغا ھەرگىز دوستانە، جامائەت مۇئامىلىسى قىلماسلىقىمىز، ئۇلارنى يىتىم قالدۇرىشىمىز كىرەك. زۆرۈر بولغاندا قانۇن بويىچە ئۆز ھەق ھوقۇقىمىزنى قوغداپ، ئۇلارنى تۇرىۋاتقان دۆلەتنىڭ قانۇنىڭ كۈچىگە تايىنىپ، جازاغا تارتىشىمىز كىرەك. ئەڭ موھىمى، بىز چوقۇم پرىنسىپسىزلىق ۋە كۆڭەلچەكلىكىمىزنى تاشلاپ، پىرىنسىپال مەسىلىلەرگە پىرىنسىپ بويىچە مۇئامىلە قىلىشىمىز كىرەك.

2020 – يىلى 1 – ئاينىڭ 16 - كۈنى

Girmaniyede yüz bergen hujumdin kilip chiqqan oylar

Girmaniyede yüz bergen hujumdin kilip chiqqan oylar

كونا يىزىق نۇسقىسى
https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2020/01/blog-post.html

Memet Emin

Men yiqinda siyasi akitiplirimiz we serxillirimiz duch kiliwatqan tenqit we hujumlar toghursida öz köz qarashlirimni ipadilep bir maqale yazghan we pidailar ikranida söhbettimu bolghan idim. Men maqalamda we söhbette özüm küzetken ehwallargha asasen, xelqimizning rohiy halitidin chiqish qilip, xelqimiz arisida xili uzundin biri dawam qilip kiliwatqan, öz -ara guman qilish we öz- ara inkar qilish tüpeylidin kilip chiqqan öz - ara xata chüshinish, öz ara eyiplesh we öz- ara haqaret qilishning sewepliri, uninggha qandaq muamile qilish we uningdin qandaq saqlinish toghursida bezi köz qarashlirimni oturgha qoyghan idim. Men töwende 12 - yanwar küni Girmaniyede yüz bergen tehdit tüsini alghan hujum munasiwiti bilen yuqirida tilgha alghan maqaligha qoshumqe qilip, bu hujumgha munasiwetlik shexisler toghursida emes belki bu hujumning xarektiri toghursida qarashlirimni oturgha qoyup ötmekchi.

Köpünchimizge melum bolghandek, ötken ikki üch yil ichide wetendiki weziyetning éghirlishishi, milliyonlighan bigunah insanlirimizning lagir, türmilerge solinishi, wetendiki uruq tuqqanlar bilen bolghan alaqining üzülishi shundaqla wetendiki xelqimiz duch kiliwatqan érqiy qirghinchiliqlar sewebidin, muhajirettiki mutleq köp sandiki xelqimizning Xitay komunistik hakimiyiti we uning emeldarlirigha bolghan ghezep nepriti tolup tashqan;  nurghun kishilirimiz charesizlik tüpeylidin endishe qilishqa, qayghurushqa, chüshkünlishishke we öz- ara guman qilishqa yüzlen’gen bolup, ularning pisxikisida peyda bolghan bu özgürüshler tüpeylidin, xelqimiz ichide öz - ara hujum qilidighan, bolupmu xelqimiz ichide tonulghan we dawada közge körün’gen shexislirimizni qarilap, ularni haqaretleydighan  ehwallar biraz köpiyip qalghan bolsimu, biraq siyasi akitiplirimiz we serxillirimizge hujum qilghanlar, asasen özlirini weten milletke eng köngül bölidighan  heqiqiy milletchi qilip teswirlesh arqiliq, qarshi terepni inkar qilip, ularni Xitayning menpeti üchün xizmet qilidighan xain, satqun qilip körsütüshke tiriship kelgen. Ularning hich biri, Xitay hökümitining xelqimizge qaratqan qirghinchiliq siyasitini emilileshtüriwatqan qorchaq hakimiyet we uning emeldarlirigha ochuqtin ochuq yan tayaq bolush we ularni qoghdash meqsitide, qarshi terepke we yaki siyasi aktiplirimizgha, serxillirimizgha hujum qilip baqmighan idi. Bu qetim Girmaniyede yüz bergen tehdit tüsini alghan hujum manga bekla gheyri tuyuldi. Bolupmu Girmaniyedek demokratik qanun dölitide uzun yashap kiliwatqan, hujum qilghuchining u jasaretni nerdin alghanliqi meni tiximu heyran qaldurdi. Chünki Xitay hökümüti we uning wetendiki qorchaq hakimiyitining wetende yüzgüziwatqan irqiy qirghinchiliq siyasitining ziyinigha uchurghanlar yalghuz melum bir shexis we yaki uning ailisidikiler bolup qalmastin, belki wetendiki milyonlighan xelqimiz, muhajirette yashawatqan köpligen Uyghurlarning uruq tuqqan, xulum xoshna we dost buraderliri idi. Wetendiki qirghinchiliqqa narazi bolghan we ghezep - nepretke tolghanlar, yalghuz bir yaki bir nechche shexis bolmastin, muhajirette yashawatqan, tomurida Uyghur qeni eqiwatqan her bir Uyghur idi. Chünki bu tehdit we hujum yalghuz öz - ara ziddiyiti bar ikki shexis arisidiki tehdit we hujum bolmastin, belki  muhajirette yashawatqan pütün Uyghurgha qilin’ghan tehdit we hujum idi. U 70 yildin biri bizni mustemlike qilip kelgen, milliyonlighan bigunah insanlirimizni lagirlargha solap jazalawatqan qanxor hakimiyetni qollap,  ular teripidin mustemlike qilin’ghan, xorlan’ghan we depsende qilin’ghan xelqqe qilin’ghan tehdit we hujum idi. U koministik Xitay hakimiyiti we uning sadiq qollighuchiliri zomigerlik idiyesining dimokratik qanun jemiyitige singip kirishi, uni ayaq asti qilishi we uninggha qilghan tehditi idi.

Muhajirette yashawatqan Xitaylar ichide,  Xitay komunistik hakimiyitini we u yürgüziwatqan siyasetni qollap, gheripte Xitay koministik hakimiyitige qarshi paliyet elip beriwatqan dimokratik we insan heqliri paliyetchilirige qarshi turdidighan Xitaylar xeli köp bolsimu, biraq Xitay döliti qandaqla bolsun Xitay xelqining döliti bolup, Xitay hökümiti bolsa ulargha wekilliq qilidighan hakimiyettur. Ular arisidiki zidiyet peqetla hakimiyet üstidiki kominist partiye bilen öktichi partiye we teshkilatlar,  yaki hakimiyetni qollughichilar bilen hakimiyetke qarshi turidighan öktichiler arisidiki zidiyet bolup, biz bilen Xitay kominist hakimiyiti we uning qorchaq emeldarliri arisidiki ziddiyet hergizmu ulargha oxshash hakimiyet bilen öktichiler arisidiki ziddiyet bolmastin, belki mustemlike qilghuchi bilen mustemlike qilin’ghuchi, ezgüchi bilen izilgüchi, qirghin qilghuchi bilen qirghin qilin’ghuchi arisidiki muresse qilghili bolmaydighan dost bilen düshmen otturisidiki ziddiyet. Bundaq bir ehwal astida, erkin dunyada yashawatqan her qandaq bir Uyghurning mustemlike hakimiyetni we uning qorchaq emeldarlirini qoghdash we ulargha yan tayaq bolush meqsitide, her qandaq bir Uyghurgha qilghan tehditi, pütün Uyghur xelqige qilinghan tehdit we milletke qilghan xainliq hisaplinidu.

Hemmimizge melum bolghandek ikkinchi dunya urushi mezgilide Girmaniye bilen Yapuniye, xoshna döletlerge qarshi keng kölemde urush qozghash arqiliq, insaniyetke qarshi nurghun jinayetlerni ötküzgen bolup, gerche u Girman xelqi we Yapun xelqining jinayiti bolmastin, belki asasliqi ikkinchi dunya urushini qozghighan eyni waqittiki Girmaniye hökümiti bilen Yapuniye hökümitining jinayiti idi. Biraq urush bilen biwaste munasiwiti bolghan we urushni ochuqtin ochuq qollap himaye qilghan köpligen insanlar, urushtin kiyin oxshimighan derijide jazagha uchurghan, we yaki kem digende ular özlirini insanliq exlaqi jehette jinayetchi hisaplighan hem ziyankeshlikke uchrighanlardin epu sorashqan we töwe qilishqan.

Normalda biz nede we qandaq ailide dunyagha kilishimizni, kimning tuqqini bolushimizni aldin belgüliyelmeymiz. Bir insanning melum bir jinayetchi qanxur we yaki oghri bulangchining ewladi yaki tuqqini bolushi, u insanning xataliqi emes. Hichkim öz ata- anisi we aka - uka, acha - singlisini talliyalmaydu; biraq herqandaq insan jinayetchi qanxor we yaki oghri bulangchigha nisbeten qandaq pozitsiye tutushni, kimni qollap kimge qarshi turushni, nime diyishni, nime ish qilishni talliyalaydu. Eger bir insan öz tuqqini qiliwatqan jinayettin özini tartip, u tuqqini bilen chigrisini ayrisa, u tuqqini ötküzgen jinayetke ortaq bolmisa, we  uninggha qarshi naraziliqini bildürse, u insanning kim bolushidin qettiy nezer, uninggha normal muamile qilish, yaki u insan bilen normal alaqide bolush yaman ish emes. Likin u insan erkin dunyada yashap turup, mustemlike hakimiyet teripide turup, milletning menpetige ziyan salsa, milletke qarshi jinayet ötküzgen tuqqanliridin chet chigirsini ayrimay, tuqqining jinayitige ortaq bolsa, u tuqqinining jinayitige yan tayaq bolup, uni qollisa, qoghdisa, u chaghda bizge chüshken we biz qilalaydighan wezipe aldi bilen ularni eyiplesh, ularni qanuni jawapkarliqqa tartip, ötküzgen xataliqi we jinayitining bedilini töletküzüshtur.

Wetendin ayrilip, muhajirette yashawatqan nurghunlighan Uyghurlar we ularning ata anisi wetende hökümet xadimliri bolup xizmet qilghan. Birlirimiz yaki bezilimizning ata - anisi xeli yuquri derijilik mensepler tutqan. Ular gerche wetende hökümetning siyasitige boy sunup, bashliqining buyriqigha binaen ish qilip, bilip bilmey milletning menpetige ziyan salghan bolsimu, biraq ularning xeli köp qismi erkin dunyagha chiqqandin kiyin, özining ötmüshte ötküzgen xataliqliri we Xitay hakimiyitining Uyghurlargha qaratqan mustemlike, qirghinchiliq siyasitining heqiqiy mahiyitini tonup yetken, hetta beziler Xitay hakimiyitining mustemlike siyasitige ochuq ashkare jeng elan qilidighan siyasi akitiplargha aylan’ghan. Gerche arimizda astirittin shexsi menpeetini dep, yoshurun halda Xitay hakimiyiti üchün xizmet qilidighanlar azdur - köptur bolush ihtimali bolsimu, biraq özini Uyghur dep qarighan birsining Xitay hakimiyiti we uning wetinimizdiki qorchaq rehbirini qoghdash meqsitide, siyasi aktiplirimizning wetendiki uruq tuqqanlirining hayatigha tehdit selip, hujum qilishi, uchigha chiqqan namertlik bolupla qalmastin, belki u milletke qilin’ghan asiyliq.

Eger biz yiqinqi tariximizgha qaraydighan bolsaq, öz menpeti üchün milletning menpeetini qurban qilip, mustemlike hakimiyet üchün xizmet qilghan we yaki mustemlike hakimiyetke yan tayaq bolghan ghalchilar ötken. Bu qetim Girmaniyede yüz bergen hujum, bizning muhajirettiki weten dawayimizda yüz bergen birdin bir hujum emes. Eger biz bu ishqa yiterlik ehmiyet birip, bu ishni layiqida hel qilmisaq, bundaq hujumlar buningdin kiyin yene yüz berishi hette köpiyishi mümkin. Shunga hemmimiz bu qetimqi hujum nime seweptin oturigha chiqti? hujum qilghuchi Xitay hökümitining qoli yetmeydigha erkin, dimokratik qanun dölitide yashap turup, Uyghurlarning menpetige qarshi halda, bashqilargha tehdit qilidighan  jasaretni zadi nedin aldi? digen mesile üstide chongqur oylinip baqsaq.

Mening qarishimche uning sewebini töwendiki nuqtilargha yighinchaqlash mumkin. Birinchi: hujum qilghuchida hazir Xitay hakimiyiti we uninggha tewe bolghan emeldarlarda shundaqla ularning ailisidikilerde omumiyüzlük mewjut bolghan zomigerlik idiyesining mewjutliqini körüwelish mumkin. Ikkinchi: hujum qilghuchi gerche uzun muddet gheripte yashighan bolsimu likin uning hichqandaq qanun éngining yoqluqi, ish bejirish usulida yenila öktemlik, mutihemlik, namertlik barliqini körsitidu; yeni qarshi terepke yaki riqabetchisige küchi yetmigende uning ajiz yérini tutiwelip, qarshi terepning uruq -tuqqanlirining hayatigha tehdit selish arqiliq qarshi terepni meghlup qilishqa urunushtin ibaret. Bu uchigha chiqqan namertlik bolup, hergizmu mert, normal ademning qilidighan ishi emes. Üchünchi: hujum qilghuchida Xitay hökümiti we uning wetinimizdiki qorchaq emeldarlirini küchlük yölenchük dep bilidighan yaki ularning qoli bilen xalighan ademni jazaliyalaymen deydighan ang barliqini ipadileydu. Bilishimiz kirekki Nur Bekrimu shundaq chong emellerge erishken. Tötinchi: muhajirettikilerning öz- ara shexsiy ziddiyet we öktichiler arisidiki ziddiyet bilen mustemlike hakimiyet we mustemlike qilin’ghuchi xelq arisidiki ziddiyetni keskin perqlendürmeslikimu sewep bolghan. Shuni eniq bilishimiz kirekki köpünche insanlirimiz we teshkilatlirimiz arisidiki zidiyetler, shexsiy ziddiyet we yaki öktichiler arisidiki ziddiyet bolup, u peqetla shexsiy munasiwet, köz qarashtiki periq tüpeylidin kilip chiqqan, emma Xitay hakimiyiti we uning qorchaq emeldarliri bilen mutleq köp sandiki Uyghurlar arisidiki ziddiyet hergizmu shexsiy ziddiyet yaki öktichiler arisidiki ziddiyet bolmastin, belki mustemlike qilghuchi bilen mustemlike qilin’ghuchi xelq arisidiki ziddiyettur. Beshinchi: bizdiki pirinsipsizliq we köngelchelik.

Undaqta biz kelgüside bundaq mesililerge duch kelgende qandaq qilimiz?  mesilini qandaq bir terep qilimiz we uningdin qandaq saqlinimiz? Mining qarshimche aldi bilen biz, xelqimiz bilen mustemlike hakimiyet arisidiki ziddiyetning mahiyitini eniq tonup yitishimiz, ulargha muamile qilghanda, hergizmu shexsiy ziddiyet we xelqimiz arisidiki köz qarash perqidin kilip chiqqan öktichilik xarekteridiki ziddiyetlerge oxshash muhamile qilmasliqimiz lazim. Bolupmu shexsiy ziddiyetler we öz - ara öchmenlik tüpeylidin, öz pirinsipimizni yoqutup qoymasliqimiz, düshmen’ge düshmendek, riqabetchimizge riqabetchimizdek muamile qilishimiz kirek. Xitay hakimiyitini we uning emeldarlirini qollaydighan, ulargha yan tayaq bolup, xelqimizning menpetige ziyan salidighan söz we ish- herketlerni qilidighan ghalchilargha hergiz dostane, jamaet muamilisi qilmasliqimiz, ularni yitim qaldurishimiz kirek. Zörür bolghanda qanun boyiche öz heq hoquqimizni qoghdap, ularni turiwatqan döletning qanuning küchige tayinip, jazagha tartishimiz kirek. Eng mohimi, biz choqum prinsipsizliq we köngelcheklikimizni tashlap, pirinsipal mesililerge pirinsip boyiche muamile qilishimiz kirek.

2020 – yili 1 – ayning 16 - küni

Qoshumche:
Malining ulanmisi: 
https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2019/12/siyasi-akitiplirimiz-duch-kiliwatqan.html
Söhbetning ulanmisi:
https://www.youtube.com/watch?v=0W-EqbLY-qU&t=39s

ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچىگە نەزەر

ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچىگە نەزەر

Yingi yiziq nusqisi
https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2019/12/insanlarning-herketlendurguch-kuchige.html

ئاۋازلىق نۇسقىسى

https://drive.google.com/open?id=1pWYbQE1WPrneuV8Rpxd2yJMbZkiF_6Kc

مەمەت ئىمىن

ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچى دىگىنىمىز ئىنسانلارنىڭ ھەركەت قىلىشى، ئىشلىشى ۋە تىرىشچانلىق كۆرسىتىشىگە سەۋەپ بولغان ئامىللار بولۇپ، ئۇ ئىنسانلارنىڭ ھەركەت قىلىشى، ئىشلىشى ۋە تىرىشچانلىق كۆرسىتىشىنىڭ مەخسىتى ۋە مۇدۇئاسىنى كۆزدە تۇتىدۇ.  ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچى ئىنسانلارنىڭ ئىھتىياجى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك بولۇپ، ئۇ ئىنسانلارنىڭ ئەڭ ئىپتىدايى، ئەڭ ئاساسى ئىھتىياجى بولغان فىزىلوگىيەلىك ئىھتىياجلىرى، يەنى ئىنسانلارنىڭ ھايات ياشىشى ئۈچۈن زۆرۈر بولغان قوساق تويغۇزۇش، ئىسسىنىش ۋە بىخەتەرلىك ئىھتىياجى بىلەن ئىنسانلارنىڭ يۇقۇرى دەرىجىلىك ئىھتىياجى بولغان روھىي ئىھتىياجلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچىنىڭ مەنبەسى ھەر خىل بولۇپ، بەزىدە ئۇ تاشقى ئامىل سەۋەبىدىن پەيدا بولغان بولسا، بەزىدە ئۇ ئىچكى ئامىل سەۋەبىدىن پەيدا بولىدۇ؛ يەنە بەزىدە ئۇ ئىچكى ۋە تاشقى ئامىللارنىڭ ئورتاق سەۋەبىدىن پەيدا بولىدۇ. تاشقى ئامىل دىگەندە ئىنسانلارغا تەسىر قىلغان مەلۇم شەخىسلەر ۋە ئۇلارنىڭ چاقىرىقى، تەشەببۇسى كۆزدە تۇتۇلغان بولسا، ئىچكى ئامىل دىگىنىمىز ئىنساننىڭ مەلۇم مەخسەتكە يىتىش ئۈچۈن ئىچىدىن قوزغالغان ئۆزىدە ئۆزگۈرۈش پەيدا قىلىش ئىستىكى كۆزدە تۇتىلىدۇ. نورمالدا ئىچكى ئامىلدىن پەيدا بولغان ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچى نىسبەتەن كۈچلۈك بىر ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچ بولۇپ، ئۇ ئىنسانلارنىڭ مۇئاپىقىيەت قازىنىشىدا بەك موھىم رول ئوينايدۇ. 

ئىنسانلارنىڭ ئىھتىياجىنى تۆۋەندىكىدەك بەش تۈرگە ئايرىشقا بولىدۇ. ئىنسانلارنىڭ بىرىنجى ياكى ئىنسانلارنىڭ ئەڭ تۆۋەن ئەڭ ئىپتىدايى ۋە ياشاش ئۈچۈن ئەڭ زۆرۈر بولغان ئىھتىياجى فىزىلوگىيەلىك ئىھتىياجى بولۇپ، ئۇ ئىنسانلارنىڭ ھايات ياشىشى ئۈچۈن زۆرۈر بولغان يىمەك ئىچمەك، كىيىم كىچەك ۋە ئۇخلاش ئىھتىياجىنى كۆزدە تۇتىدۇ. ئىنسانلارنىڭ ئىككىنجى ئىھتىياجى بىخەتەرلىك ئىھتىياجى بولۇپ، ئۇ ئىنسانلارنىڭ تىنچلىق، مۇقىملىق ۋە سالامەتلىك ئىھتىياجىنى كۆزدە تۇتىدۇ. ئىنسانلارنىڭ ئۈچۈنجى ئىھتىياجى سۆيگۈ ۋە تەۋەلىك ئىھتىياجى بولۇپ، ئۇ ئىنسانلارنىڭ ئۆيلىك ئوچاقلىق بولۇش، سۆيگۈ مۇھاببەت، دوستلۇق ۋە ئىجتىماي تەۋەلىك ئىھتىياجىنى كۆزدە تۇتىدۇ. ئىنسانلارنىڭ تۆتىنجى ئىھتىجاي ھۆرمەت ئىھتىياجى بولۇپ، ئۇ ئىنسانلارنىڭ ئىناۋەت، شان-شۆھرەت، مەرتىۋە ۋە ئابروي ئىھتىياجىنى كۆزدە تۇتىدۇ. ئىنسانلارنىڭ بەشىنجى ئىھتىياجى ياكى ئىنسانلارنىڭ ئەڭ ئالى ئىھتىياجى ئۆز ئۆزىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئىھتىياجى بولۇپ، ئۇ ئىنسانلارنىڭ ئۆز ئۆزىنى مۈكەممەللەشتۈرۈش ۋە ئۆز ئۆزىنى قانائەت قىلىش ئىھتىياجىنى كۆزدە تۇتىدۇ.

 Maslow's Hierarchy of Needs

ئىنسانلارنىڭ بىرىنجى ۋە ئىككىنجى ئىھتىياجى، ئىنسانلارنىڭ ئاساسى ئىھتىياجى بولۇپ، ئۇ ھەممە ئىنسانلاردا ئوخشاش بولىدۇ. ئىنسانلارنىڭ ئۈچۈنجى ۋە تۆتىنجى ئىھتىياجى روھىي ئىھتىياجى بولۇپ، ئۇ ئوخشىمىغان ئىنسانلاردا پەرىقلىق بولىدۇ؛ يەنى بەزى ئىنسانلارنىڭ روھىي ئىھتىياجى كۈچلۈك بولىدۇ، بەزى ئىنسانلارنىڭ ئۇنداق كۈچلۈك بولمايدۇ. ئىنسانلارنىڭ بەشىنجى ئىھتىياجى  ئىنسانلارنىڭ ئەڭ يۇقۇرى دەرىلىك ئەڭ ئالى ئىھتىياجى بولۇپ، ئۇ ھەممە ئىنسانلاردا ئورتاق بولمايدۇ؛ بۇ خىل ئىھتىياجى بار ئىنسانلارنىڭ سانى نىسبەتەن ئاز بولۇپ، ئۇلار ئۆزى تەۋە بولغان مىللەت ۋە جەمىيەتكە ئالاھىدە زور تەسىر كۆرسىتىدۇ؛ دۇنيادىكى نۇرغۇنلىغان مەشھۇر شەخىسلەر مۇشۇ تۈردىكى ئىھتىياجى كۈچلۈك ئىنلارلار ھىساپلىنىدۇ. ئىنسانلارنىڭ بۇ خىل ئىھتىياجىنىڭ كونكىرىت ئۆلچىمى ياكى چىكى بولمايدۇ. ئىنسانلارنىڭ بۇ خىل ئىھتىياجى ئوخشىمىغان ئىنسانلاردا، ئوخشىمىغان شارائىتتا، ئوخشىمىغان دەۋىر ۋە ئوخشىمىغان رايۇندا ناھايتى زور پەرىقلىق بولىدۇ.

ئىنسانلارنىڭ ئاساسى ئىھتىياجى ۋە روھىي ئىھتىياجى بىلەن ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچى تەتۈر تاناسىپ بولىدۇ. يەنى ئىنسانلارنىڭ بۇ ئىككى خىل ئىھتىياجى قانچە قانغانسىرى، ئۇلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچى شۇنچە ئاجىزلاپ ماڭىدۇ. ئىنسانلارنىڭ ئەڭ ئالى دەرىجىلىك ئىھتىياجى بولغان ئۆز ئۆزىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش، ئۆز ئۆزىنى مۈكەممەل قىلىش ئىھتىياجى بىلەن ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچى ئوڭ تاناسىپ بولىدۇ. يەنە ئىنسانلارنىڭ بۇ خىل ئىھتىياجى قانچە قانغانسىرى، ئۇلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچى شۇنچە كۈچىيىپ ماڭىدۇ. ئۇ ئىھتىياجنىڭ چىكى بولمايدۇ، ئۇ ئىھتىياج سەۋەبىدىن پەيدا بولغان ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچمۇ ئۈزلۈكسىز كۈچىيىپ بارىدۇ.

ئىنسانلارلارنىڭ ئاساسى ئىھتىياجى نىسبەتەن مۇقىم بولغاچقا، ئۇنىڭدىن پەيدا بولغان ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچمۇ، نىسبەتەن مۇقىم بولۇپ، ئوخشىمىغان ئىنسانلار ئارىسىدا، ئوخشىمىغان دەۋىر ۋە ئوخشىمىغان تۈزۈلمە ئاستىدا كۆپ پەرىقلەنمەيدۇ. ئىنسانلارنىڭ روھىي ئىھتىياجى، بولۇپمۇ ئىنسانلارنىڭ ئەڭ ئالى ئىھتىياجى بولغان ئۆز ئۆزىنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئىھتىياجى، نىسبەتەن ئۆزگۈرۈشچان، ئوخشىمىغان ئىنسانلار، ئوخشىمىغان دەۋىردە پەرىقلىق بولغىنى ئۈچۈن، ئۇنىڭدىن پەيدا بولغان ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچمۇ ئوخشىمىغان ئىنسانلار ئارىسىدا، ئوخشىمىغان دەۋىر ۋە ئوخشىمىغان تۈزۈلمە ئاستىدا كۆپ پەرىقلىق بولىدۇ.

دىننىي ئىتىقاد ئۈستۈنلىكنى ئىگەللىگەن ئەنەنىۋى جەمىيەتتە ۋە ياكى دىننىي ئىتىقاد ھۆكۈمىران ئورۇندا تۇرغان تۈزۈلمىدە، "ئۆلگەندىن كىيىن جەننەتكە كىرىش" ئىنسانلارنىڭ ئىنسانلارنىڭ ئەڭ ئالى دەرىجىلىك روھىي ئىھتىياجى دەپ قارىلىپ،  ئىنسانلارنى ھەركەتكە كەلتۈرىدىغان ئەڭ موھىم ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچ مەنبەسىگە ئايلانغان. ئۇنداق جەمىيەتتە ئىنسانلارنىڭ روھىي ئىھتىياجى دىننىي ئىتىقادىنى مەركەز قىلغان؛ دىننىي ئىتىقاد ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچىنىڭ موھىم مەنبەسى بولغان. بۇ جەمىيەتتە باشقىلارنى ھەركەتكە كەلتۈرمەكچى بولغانلار، لىدىرلار، ھەتتا ھۆكۈمىران سىنىپلار ۋە ھاكىمىيەت بىشىدىكىلەر، ئىنسانلارنىڭ بۇ ئىھتىياجىدىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ، خەلقنى ھەركەتكە كەلتۈرۈشكە ۋە ئۆزىنىڭ كۆزلىگەن مەخسەتلىرىگە يىتىشكە تىرىشقان. گەرچە ئىنسانلارنىڭ دىننىي ئىتىقادى، باشقىلار تەرىپىدىن بولۇپمۇ ھۆكۈمىران سىنىپلار تەرىپىدىن سۈيى ئىستىمال قىلىنغان، پايدىلانغان بولسىمۇ، بىراق ئۇ ھازىرغا قەدەر نىسبەتەن يەنىلا كەڭ خەلق ئاممىسىنى ھەركەتكە كەلتۈرۈشتىكى ئەڭ كۈچلۈك ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچنىڭ بىرى ھىساپلىنىدۇ.

دىننىي ئىتىقادنى ئىنكار قىلىدىغان ياكى چەكلىگەن، دىنسىز كومىنىستىك تۈزۈلمىدىكى جەمىيەتتە، ھاكىمىيەتنى قوغداش، خەلق ئۈچۈن خىزمەت قىلىش ۋە كومىنىزىمنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش، ئىنسانلارنىڭ ئەڭ ئالى غايىسى دەپ تەشۋىق قىلىنغىنى ئۈچۈن، كومىنىسىم ئىتىقادى كۈچلۈك بولغان نۇرغۇن كىشىلەرگە نىسبەتەن، ھاكىمىيەتنى قوغداپ، كومىنىزىمنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش ئۈچۈن كۆرەش قىلىش، ئىنسانلارنى ھەركەتكە كەلتۈردىغان ئەڭ موھىم ھەركەتلەندۈرگۈچى كۈچنىڭ بىرىگە ئايلانغان. بۇ جەمىيەتتە باشقىلارنى ھەركەتكە كەلتۈرمەكچى بولغانلار، لىدىرلار، ھەتتا ھۆكۈمىران سىنىپلار ۋە ھاكىمىيەت بىشىدىكىلەر، بىر تەرەپتىن كومىنىزىمدىن ئىبارەت غايىۋى بىر جەمىيەتنى دەسمايى قىلىپ، ئۇ ئەمەلگە ئاشسا ئىنسانلار خالىغىنى قىلالايدىغان، خالىغىنىغا ئىرىشەلەيدىغانلىقىنى تەشۋىق قىلىش ئارقىلىق، خەلقنى ھەركەتكە كەلتۈرۈشكە تىرىشقان بولسا، يەنە بىر تەرەپتىن ئىنسانلارنى ئۆزىنى ئۇنتۇپ،  ئۆز مەنپەتىدىن ۋاز كىچىپ، خەلق ئۈچۈن، نامدا ۋەتەن ۋە دوۋلەت ئۈچۈن، ئەمىليەتتە ھاكىمىيەت ئۈچۈن خىزمەت قىلىشقا چاقىرىش ئارقىلىق ئۆزىنىڭ كۆزلىگەن مەخسەتلىرىگە يىتىشكە تىرىشقان. بۇ خىل تۈزۈلمە ئاستىدا تاشقى ئامىل ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچىنىڭ ئاساسى مەنبەسى بولۇپ، باشقىلار ئۈچۈن، كەلگۈسى غايە ئۈچۈن كۆرەش قىلىش بەك تەشەببۇس قىلىنىپ، شەخسلەرنىڭ كۆز ئالدىدىكى ئىھتىياجى، شەخسلەرنىڭ مەنپەتى ۋە ئىچكى ئامىل ئىتىۋارغا ئىلىنمىغان؛ كۆپلىگەن ئىنسانلارنىڭ كەلگۈسى غاھىسى ئۈچۈن كۈرەش قىلىش روھىي ئىغىر دەرىجىدە سۈيى ئىستىمال قىلىنغان؛ شۇ سەۋەپتىن ئۇ گەرچە بىر مەزگىل، بىر قىسىم دۆلەت ۋە رايۇندىكى كەڭ خەلق ئاممىسىنى ھەركەتكە كەلتۈرۈشتە ھەل قىلغۇچ رول ئوينىغان بولسىمۇ، بىراق ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشى ۋە زاماننىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ، بارا بارا ئىنسانلارغا تەسىر كۆرسىتەلمەيدىغان ھالغا چۈشۈپ قالماقتا.

مەسىلەن خىتاي كومىنىست پارتىيەسىنىڭ رەيىسى ماۋ زىدوڭ 1944 – يىلى 9 – ئاينىڭ 8 – كۈنى   "خەلق ئۈچۈن خىزمەت قىلىش" چاقىرقىنى ئوتۇرغا قويغان بولۇپ، شۇنىڭدىن ئىتىۋارەن بۇ چاقىرىقنى خەلقنى كەركەتلەندۈرىدىغان موھىم ئامىل قاتارىدا قوللۇنۇپ، خىتاي خەلقىنى ھەركەتلەندۈرۈپ، ھاكمىيەت بىشىغا چىققان ۋە ئۆزىنىڭ كۆزلىگەن مەخسىتىگە يەتكەن. خەلق ئۈچۈن خىزمەت قىلىش ئوتۇرغا قويۇلۇپ 70 يىلدىن ئارتۇق ۋاقىتتىن كىيىنكى بۈگۈنكى كۈندە، خەلق نۇرغۇن ھەق ھوقۇق ۋە مەنپەتلەردىن مەھرۇم قىلىپ، ھاكىمىيەت بىشىدىكىلەر ئەڭ چوڭ مەنپەتھەت ۋە ئىمتىيزغا ئىرىشتى.

دىننىي ئىتىقات ھەم ھۆكۈمىران ئورۇندا تۇرمايدىغان ھەم ئىنكار قىلىنمىغان ۋە چەكلەنمىگەن، ئەركىنلىك ۋە دىموكىراتىيە تەشەببۇس قىلىنغان ھازىرقى جەمىيەتتە، ئىنسانلارنىڭ شەخسى ئىھتىياجى ۋە ئەركىنلىكى ئالاھىدە تەشەببۇس قىلىنغىنى ۋە ئىتىۋارغا ئىلىنغىنى ئۈچۈن، ئىنسانلارنىڭ ئۆز ئىستىكى بويىچە ياشاش نىسبەتەن كاپالەتكە ئىگە قىلىنغان. شۇ سەۋەپتىن ئىنسانلارنىڭ ئۆزى توغرا دەپ بىلگەن ئەڭ ئالى غايىسى ئۈچۈن كۆرەش قىلىشى، ئىنسانلارنى ھەركەتكە كەلتۈرىدىغان ئەڭ موھىم ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچ بولۇپ قالغان. شۇڭا بۇ جەمىيەتتە باشقىلارنى ھەركەتكە كەلتۈرمەكچى بولغانلار، لىدىرلار، ھەتتا ھاكىمىيەت بىشىدىكىلەر، پەقەت قانۇن يول قويغان دائىردە، باشقىلارنىڭ شەخسى ئىستەكلىرىگە ھۆرمەت قىلغان ئاساستا، ئىككى تەرەپ ئورتاق مەنپەتلىنىشنى مەخسەت قىلىپ، شەخىس ئىرەشەلەيدىغان ماددى ۋە مەنىۋى مەنپەتنى تەكىتلەش ئارقىلىق ئاندىن باشقىلارنى ھەركەتكە كەلتۈرەلەيدۇ. بۇ خىل تۈزۈلمىنىڭ مۇئاپىقىيەت قازىنىشىنىڭ ئاساسى سەۋەبىنىڭ بىرى،  ئۇنىڭ ئىچكى ئامىلنى ئىنسانلارنىڭ ھەركەتلەندۈرۈش كۈچىنىڭ ئاساسى مەنبەسى قىلىپ، تاشقى ئامىل ئارقىلىق كەڭ خەلق ئاممىسىدا ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچ پەيدا قىلىش ئۈچۈن يەتمەكچى بولغان مەخسەتنى ئىنسانلارنىڭ شەخسى مەنپەتى بىلەن زىچ باغلىشىدا.

  

بىز ئۇيغۇرلار، بولۇپمۇ تاشقى دۇنيادا ئوخشىمىغان دۆلەتلەردە ياشاۋاتقان كۆپ ساندا ئۇيغۇرلار، يۇقارقى ئۈچ خىل تۈزۈلمە ۋە ئۈچ خىل جەمىيەتنىڭ ئورتاق تەسىرىگە ئۇچۇرغىنىمىز ئۈچۈن، كەڭ خەلقىمىزنى ھەركەتكە كەلتۈرىدىغان تاق بىر ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچ يوق. دىننىي ئىتىقادى كۈچلۈكلەرنى ھەركەتكە كەلتۈرۈش ئۈچۈن، "ئاللاھ يوللى، ئۆلگەندىن كىيىن جەننەتكە كىرىش" چوڭ رول ئوينايدىغان بولسا، دىننىي ئىتىقادى ئۇنچە كۈچلۈك بولمىغانلارنى ھەركەتكە كەلتۈرۈش ئۈچۈن، "ئاللاھ يوللى، ئۆلگەندىن كىيىن جەننەتكە كىرىش" دىگەنلەر بەك چوڭ رول ئوينىماسلىقى مۈمكىن. بەزى ئىنسانلىرىمىزنىڭ كەلگۈسى غاھىسى، خەلق ئۈچۈن، ۋەتەن ئۈچۈن، مىللەت ئۈچۈن كۈرەش قىلىش روھىي بىز ياشىغان جەمىيەتتە ئىغىر دەرىجىدە سۈيى ئىستىمال قىلىنغانلىقى ئۈچۈن، كەلگۈسى غايىنى، ۋەتەن ۋە مىللەت ئۈچۈن خىزمەت قىلىشنى دەستەك قىلىپ تۇرۇپ ئۇلارنى ھەركەتكە كەلتۈرۈشمۇ ئۇنچە ئاسان ئەمەس. ئۇنىڭ ئۈستىگە بىزدىكى پىسخىكىلىق مەسىلىلەر تۈپەيلىدىن، ئۆز ئارا ئىشەنمەسلىك، گۇمان قىلىش، ئۈمۈتسىزلىك، چۈشكۈنلىشىش، ئەندىشە قىلىش ۋە قورقۇش قاتارلىقلار سەۋەبىدىن، كەڭ خەلقىمىزنى ھەركەتكە كەلتۈرۈش تىخىمۇ قىيىن بولماقتا. شۇڭا بىز چوقۇم قىلىۋاتقان ھەرقانداق ئىشىمىزنى ئۆز مەنپەتىمىز بىلەن باغلىشىمىز كىرەك. بىز باشقىلار ئۈچۈن ئەمەس، ئۆزىمىزنىڭ مەۋجۇتلىقى ئۈچۈن، ئۆزىمىزنىڭ كەلگۈسى ئەۋلاتلىرى ۋە ئۇرۇق تۇققانلىرى ئۈچۈن تىرىشىۋاتقانلىقىمىزنى، بولمىسا باشقىلارنىڭ ئەمەس ئۆزىمىزنىڭ ۋەيران بولىدىغانلىقىمىزنى تونۇپ يىتىشىمىز كىرەك.

2019 – يىلى 12 – ئاينىڭ 31 – كۈنى

Insanlarning herketlendürgüch küchige nezer

Insanlarning herketlendürgüch küchige nezer 

كونا يىزىق نۇسقىسى

https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2019/12/blog-post_31.html

Awazliq nusqisi

https://drive.google.com/open?id=1pWYbQE1WPrneuV8Rpxd2yJMbZkiF_6Kc

Memet Emin 

Insanlarning herketlendürgüch küchi diginimiz insanlarning herket qilishi, ishlishi we tirishchanliq körsitishige sewep bolghan amillar bolup, u insanlarning herket qilishi, ishlishi we tirishchanliq körsitishining mexsiti we muduasini közde tutidu.  Insanlarning herketlendürgüch küchi insanlarning ihtiyaji bilen zich munasiwetlik bolup, u insanlarning eng iptidayi, eng asasi ihtiyaji bolghan fizilogiyelik ihtiyajliri, yeni insanlarning hayat yashishi üchün zörür bolghan qosaq toyghuzush, issinish we bixeterlik ihtiyaji bilen insanlarning yuquri derijilik ihtiyaji bolghan rohiy ihtiyajlirini öz ichige alidu. Insanlarning herketlendürgüch küchining menbesi her xil bolup, bezide u tashqi amil sewebidin peyda bolghan bolsa, bezide u ichki amil sewebidin peyda bolidu; yene bezide u ichki we tashqi amillarning ortaq sewebidin peyda bolidu. Tashqi amil digende insanlargha tesir qilghan melum shexisler we ularning chaqiriqi, teshebbusi közde tutulghan bolsa, ichki amil diginimiz insanning melum mexsetke yitish üchün ichidin qozghalghan özide özgürüsh peyda qilish istiki közde tutilidu. Normalda ichki amildin peyda bolghan insanlarning herketlendürgüch küchi nisbeten küchlük bir herketlendürgüch küch bolup, u insanlarning muapiqiyet qazinishida bek mohim rol oynaydu.

Insanlarning ihtiyajini töwendikidek besh türge ayrishqa bolidu. Insanlarning birinji yaki insanlarning eng töwen eng iptidayi we yashash üchün eng zörür bolghan ihtiyaji fizilogiyelik ihtiyaji bolup, u insanlarning hayat yashishi üchün zörür bolghan yimek ichmek, kiyim kichek we uxlash ihtiyajini közde tutidu. Insanlarning ikkinji ihtiyaji bixeterlik ihtiyaji bolup, u insanlarning tinchliq, muqimliq we salametlik ihtiyajini közde tutidu. Insanlarning üchünji ihtiyaji söygü we tewelik ihtiyaji bolup, u insanlarning öylik ochaqliq bolush, söygü muhabbet, dostluq we ijtimay tewelik ihtiyajini közde tutidu. Insanlarning tötinji ihtijay hörmet ihtiyaji bolup, u insanlarning inawet, shan-shöhret, mertiwe we abroy ihtiyajini közde tutidu. Insanlarning beshinji ihtiyaji yaki insanlarning eng ali ihtiyaji öz özini emelge ashurush ihtiyaji bolup, u insanlarning öz özini mükemmelleshtürüsh we öz özini qanaet qilish ihtiyajini közde tutidu.

Maslow's Hierarchy of Needs

Insanlarning birinji we ikkinji ihtiyaji, insanlarning asasi ihtiyaji bolup, u hemme insanlarda oxshash bolidu. Insanlarning üchünji we tötinji ihtiyaji rohiy ihtiyaji bolup, u oxshimighan insanlarda periqliq bolidu; yeni bezi insanlarning rohiy ihtiyaji küchlük bolidu, bezi insanlarning undaq küchlük bolmaydu. Insanlarning beshinji ihtiyaji  insanlarning eng yuquri derilik eng ali ihtiyaji bolup, u hemme insanlarda ortaq bolmaydu; bu xil ihtiyaji bar insanlarning sani nisbeten az bolup, ular özi tewe bolghan millet we jemiyetke alahide zor tesir körsitidu; dunyadiki nurghunlighan meshhur shexisler mushu türdiki ihtiyaji küchlük inlarlar hisaplinidu. Insanlarning bu xil ihtiyajining konkirit ölchimi yaki chiki bolmaydu. Insanlarning bu xil ihtiyaji oxshimighan insanlarda, oxshimighan sharaitta, oxshimighan dewir we oxshimighan rayunda nahayti zor periqliq bolidu.

Insanlarning asasi ihtiyaji we rohiy ihtiyaji bilen insanlarning herketlendürgüch küchi tetür tanasip bolidu. Yeni insanlarning bu ikki xil ihtiyaji qanche qan’ghansiri, ularning herketlendürgüch küchi shunche ajizlap mangidu. Insanlarning eng ali derijilik ihtiyaji bolghan öz özini emelge ashurush, öz özini mükemmel qilish ihtiyaji bilen insanlarning herketlendürgüch küchi ong tanasip bolidu. Yene insanlarning bu xil ihtiyaji qanche qan’ghansiri, ularning herketlendürgüch küchi shunche küchiyip mangidu. U ihtiyajning chiki bolmaydu, u ihtiyaj sewebidin peyda bolghan herketlendürgüch küchmu üzlüksiz küchiyip baridu.

Insanlarlarning asasi ihtiyaji nisbeten muqim bolghachqa, uningdin peyda bolghan herketlendürgüch küchmu, nisbeten muqim bolup, oxshimighan insanlar arisida, oxshimighan dewir we oxshimighan tüzülme astida köp periqlenmeydu. Insanlarning rohiy ihtiyaji, bolupmu insanlarning eng ali ihtiyaji bolghan öz özini emelge ashurush ihtiyaji, nisbeten özgürüshchan, oxshimighan insanlar, oxshimighan dewirde periqliq bolghini üchün, uningdin peyda bolghan herketlendürgüch küchmu oxshimighan insanlar arisida, oxshimighan dewir we oxshimighan tüzülme astida köp periqliq bolidu.

Dinniy itiqad üstünlikni igelligen eneniwi jemiyette we yaki dinniy itiqad hökümiran orunda turghan tüzülmide, “ölgendin kiyin jennetke kirish” insanlarning insanlarning eng ali derijilik rohiy ihtiyaji dep qarilip,  insanlarni herketke keltüridighan eng mohim herketlendürgüch küch menbesige aylan’ghan. Undaq jemiyette insanlarning rohiy ihtiyaji dinniy itiqadini merkez qilghan; dinniy itiqad insanlarning herketlendürgüch küchining mohim menbesi bolghan. Bu jemiyette bashqilarni herketke keltürmekchi bolghanlar, lidirlar, hetta hökümiran siniplar we hakimiyet bishidikiler, insanlarning bu ihtiyajidin ünümlük paydilinip, xelqni herketke keltürüshke we özining közligen mexsetlirige yitishke tirishqan. Gerche insanlarning dinniy itiqadi, bashqilar teripidin bolupmu hökümiran siniplar teripidin süyi istimal qilin’ghan, paydilan'ghan bolsimu, biraq u hazirgha qeder nisbeten yenila keng xelq ammisini herketke keltürüshtiki eng küchlük herketlendürgüch küchning biri hisaplinidu.

Dinniy itiqadni inkar qilidighan yaki chekligen, dinsiz koministik tüzülmidiki jemiyette, hakimiyetni qoghdash, xelq üchün xizmet qilish we kominizimni emelge ashurush, insanlarning eng ali ghayisi dep teshwiq qilin’ghini üchün, kominisim itiqadi küchlük bolghan nurghun kishilerge nisbeten, hakimiyetni qoghdap, kominizimni emelge ashurush üchün köresh qilish, insanlarni herketke keltürdighan eng mohim herketlendürgüchi küchning birige aylan’ghan. Bu jemiyette bashqilarni herketke keltürmekchi bolghanlar, lidirlar, hetta hökümiran siniplar we hakimiyet bishidikiler, bir tereptin kominizimdin ibaret ghayiwi bir jemiyetni desmayi qilip, u emelge ashsa insanlar xalighini qilalaydighan, xalighinigha irisheleydighanliqini teshwiq qilish arqiliq, xelqni herketke keltürüshke tirishqan bolsa, yene bir tereptin insanlarni özini untup,  öz menpetidin waz kichip, xelq üchün, namda weten we dowlet üchün, emilyette hakimiyet üchün xizmet qilishqa chaqirish arqiliq özining közligen mexsetlirige yitishke tirishqan. Bu xil tüzülme astida tashqi amil insanlarning herketlendürgüch küchining asasi menbesi bolup, bashqilar üchün, kelgüsi ghaye üchün köresh qilish bek teshebbus qilinip, shexslerning köz aldidiki ihtiyaji, shexslerning menpeti we ichki amil itiwargha ilin’mighan; köpligen insanlarning kelgüsi ghahisi üchün küresh qilish rohiy ighir derijide süyi istimal qilin’ghan; shu seweptin u gerche bir mezgil, bir qisim dölet we rayundiki keng xelq ammisini herketke keltürüshte hel qilghuch rol oynighan bolsimu, biraq waqitning ötüshi we zamanning tereqqiyatigha egiship, bara bara insanlargha tesir körsitelmeydighan halgha chüshüp qalmaqta.

Mesilen Xitay kominist partiyesining reyisi Maw Zidong 1944 – yili 9 – ayning 8 – küni   “Xelq üchün xizmet qilish” chaqirqini oturgha qoyghan bolup, shuningdin itiwaren bu chaqiriqni xelqni kerketlendüridighan mohim amil qatarida qollunup, Xitay xelqni herketlendürüp, hakmiyet bishigha chiqqan we özining közligen mexsitige yetken. Xelq üchün xizmet qilish oturgha qoyulup 70 yildin artuq waqittin kiyinki bügünki künde, xelq nurghun heq hoquq we menpetlerdin mehrum qilip, hakimiyet bishidikiler eng chong menpet we imtiyazgha irishti. 

Dinniy itiqat hem hökümiran orunda turmaydighan hem inkar qilinmighan we cheklenmigen, erkinlik we dimokiratiye teshebbus qilin’ghan hazirqi jemiyette, insanlarning shexsi ihtiyaji we erkinliki alahide teshebbus qilin’ghini we itiwargha ilin’ghini üchün, insanlarning öz istiki boyiche yashash nisbeten kapaletke ige qilin’ghan. Shu seweptin insanlarning özi toghra dep bilgen eng ali ghayisi üchün köresh qilishi, insanlarni herketke keltüridighan eng mohim herketlendürgüch küch bolup qalghan. Shunga bu jemiyette bashqilarni herketke keltürmekchi bolghanlar, lidirlar, hetta hakimiyet bishidikiler, peqet qanun yol qoyghan dairde, bashqilarning shexsi isteklirige hörmet qilghan asasta, ikki terep ortaq menpetlinishni mexset qilip, shexis iresheleydighan maddi we meniwi menpetni tekitlesh arqiliq andin bashqilarni herketke keltüreleydu. Bu xil tüzülmining muapiqiyet qazinishining asasi sewebining biri,  uning ichki amilni insanlarning herketlendürüsh küchining asasi menbesi qilip, tashqi amil arqiliq keng xelq ammisida herketlendürgüch küch peyda qilish üchün yetmekchi bolghan mexsetni insanlarning shexsi menpeti bilen zich baghlishida.

Biz Uyghurlar, bolupmu tashqi dunyada oxshimighan döletlerde yashawatqan köp sanda Uyghurlar, yuqarqi üch xil tüzülme we üch xil jemiyetning ortaq tesirige uchurghinimiz üchün, keng xelqimizni herketke keltüridighan taq bir herketlendürgüch küch yoq. Dinniy itiqadi küchlüklerni herketke keltürüsh üchün, “Allah yolli, ölgendin kiyin jennetke kirish” chong rol oynaydighan bolsa, dinniy itiqadi unche küchlük bolmighanlarni herketke keltürüsh üchün, “Allah yolli, ölgendin kiyin jennetke kirish” digenler bek chong rol oynimasliqi mümkin. Bezi insanlirimizning kelgüsi ghahisi, xelq üchün, weten üchün, millet üchün küresh qilish rohiy biz yashighan jemiyette ighir derijide süyi istimal qilin’ghanliqi üchün, kelgüsi ghayini, weten we millet üchün xizmet qilishni destek qilip turup ularni herketke keltürüshmu unche asan emes. Uning üstige bizdiki pisxikiliq mesililer tüpeylidin, öz ara ishenmeslik, guman qilish, ümütsizlik, chüshkünlishish, endishe qilish we qorqush qatarliqlar sewebidin, keng xelqimizni herketke keltürüsh tiximu qiyin bolmaqta. Shunga biz choqum qiliwatqan herqandaq ishimizni öz menpetimiz bilen baghlishimiz kirek. Biz bashqilar üchün emes, özimizning mewjutliqi üchün, özimizning kelgüsi ewlatliri we uruq tuqqanliri üchün tirishiwatqanliqimizni, bolmisa bashqilarning emes özimizning weyran bolidighanliqimizni tonup yitishimiz kirek.

2019 – yili 12 – ayning 31 – küni

سىياسى ئاكىتىپلىرىمىز دۇچ كىلىۋاتقان تەنقىت ۋە ھۇجۇملار توغۇرسىدا قىسقىچە مۇلاھىزە

سىياسى ئاكىتىپلىرىمىز دۇچ كىلىۋاتقان تەنقىت ۋە ھۇجۇملار توغۇرسىدا قىسقىچە مۇلاھىزە

Siyasi akitiplirimiz duch kiliwatqan tenqit we hujumlar toghursida qisqiche mulahize

https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2019/12/siyasi-akitiplirimiz-duch-kiliwatqan.html

ئاۋازلىق نۇسقىسى
https://drive.google.com/open?id=1deIjFJknJ66XxKdITixFCsftz7e-81Yv

مەمەت ئىمىن

مۇھاجىرەتتىكى سىياسى داۋايىمىزنىڭ تەرەققى قىلىشى ۋە ئامىركا باشچىللىغىدىكى غەرىپ دۆلەتلىرىنىڭ ۋەتىنىمىزدىكى ۋەزىيەتكە بولغان دىقىتى ۋە كۆڭەل بولۈشىنىڭ كۈچۈيىشىگە ئەگىشىپ، خىتاي ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ قوللۇغۇچىلىرىنىڭ ھەر خىل بۇزغۇنچىلىق ھەركەتلىرى كۈچىيىشكە باشلىدى. ئەگەر دىققەت قىلساق، يىقىندىن بۇيان خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ۋەتىنىمىزدە يۈرگۈزىۋاتقان رەزىل  سىياسەتلىرىنى ئاقلايدىغان تەشۋىقات ماتىرياللارنىڭ كۆپىيىش بىلەن بىرگە، ھەر خىل ئىجتىمايى تاراتقۇلاردا داۋاغا، بولۇپمۇ داۋانىڭ ئالدىدا مىڭىۋاتقان سىياسى ئاكىتىپلىرىمىزغا قارىتا ھەر خىل سەلبى ئۇچۇر ۋە ھۇجۇملارنىڭمۇ كۆپىيىۋاتقانلىقىنى بايقايمىز. گەرچە سىياسى ئاكىتىپلىرىمىزغا قارشى سەلبى ئۇچۇرلار تارقىتىۋاتقان ۋە ئۇلارغا ھۇجۇم قىلىۋاتقان ئۇ ئىنسانلارنىڭ سانى بەك كۆپ بولمىسىمۇ، بىراق ئۇلار تارقاتقان ئۇ سەلبى ئۇچۇر ۋە ھۇجۇملار، بىر تەرەپتىن بىر قىسىم سىياسى ئاكىتىپلىرىمىزنىڭ روھىي كەيپىياتىغا، نورمال ھاياتىغا، خىزمەت ۋە ئۈگۈنۈش ئۈنىمىگە، شۇنداقلا ئۇلارنىڭ داۋادىكى ئاكىتىپچانلىقىغا ئېغىر تەسىر يەتكۈزگەن بولسا، يەنە بىر تەرەپتىن كەڭ جامائەت ئىچىدە ھەر خىل سەلبى تەسىرلەرنى پەيدا قىلماقتا.

سىياسى ئاكىتىپلىرىمىزغا قارشى ئوتۇرغا چىققان ئۇ سەلبى ئۇچۇرلار ۋە ھۇجۇملارنىڭ بەزىلىرى ئىسمى جىسمى ئىنىق بولغان بەزى شەخىسلەردىن كەلگەن بولسا، يەنە بەزىلىرى ئىسمى جىسمى ئىنىق بولمىغان، ئۆزلىرىگە ھەر خىل چىرايلىق ئىسىملارنى قويۇۋالغان ئاتالمىش "ئۆتكىچىلەر" لەر بولۇپ، ئۇلارنىڭ بەزىلىرى قەستەن بۇزغۇنچىلىق قىلىۋاتقان بولسا، يەنە بەزىلىرى ھەتتا ئۆزىنىڭ نىمە قىلىۋاتقانلىقىنى، كىمنىڭ پايدىسىغا خىزمەت قىلىۋاتقانلىقىنى پەرىق ئىتەلمەيدىغان نادان، جاھىل، رادىكال، پىسخىكىسى بۇزۇلغان ۋە ياكى ھەسسەتخور، كۆرەلمەس ئىنسانلار بولسا كىرەك. بىز ئىجتىمايى تاراتقۇلاردا سىياسى ئاكىتىپلىرىمىزغا قارشى ئوتۇرغا قويۇلغان ئۇ سەلبى ئۇچۇر ۋە ھۇجۇملارنى كۆرگەندە، بەزىلىرىمىز ئالدىراپلا ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى خائىنلارنىڭ قىلمىشى دەپ يەكۈن چىقارساق، يەنە بەزىلىرىمىز ئۇ سەلبى ئۇچۇر ۋە ھۇجۇملارغا ئەگەشىپ چۇقان كۆتۈرۈشتۇق؛ بەزىلىرىمىز نىمە قىلىشنى ۋە كىمنىڭ گېپىگە ئىشىنىشنى بىلەلمەي بىر بىرىمىزدىن گۇمان قىلىشقا باشلىساق، كۆپىنچىمىز ئۇ ئۇچۇر ۋە ھۇجۇملارغا نىسبەتەن سۈكۈت قىلىشنى تاللىدۇق.

ھەممىمىزگە ئايان بولغاندەك، ۋەتەندىكى ۋەزىيەتنىڭ ئېغىرلىشىشى، ۋەتەندىكى ئۇرۇق تۇققان، دوست بۇرادەرلەر بىلەن بولغان ئالاقىنىڭ ئۈزىلىشى، ۋەتەندىن كىلىۋاتقان قاباھەتلىك خەۋەرلەرنىڭ كۆپىيىشىگە ئەگىشىپ، ھەممىمىزنىڭ روھىي كەيپىياتى ۋە پىسخىكىسى ئازدۇر كۆپتۇر بۇزۇلماقتا؛ كۆپۈنچىمىزدە ئوخشىمىغان دەرىجىدە غەم ئەندىشە، قايغۇ ھەسىرەت، نالە شىكايەت، غەزەپ نەپىرەت، چۈشكۈنلۈك ۋە ئۈمۈتسىزلىكلەر مەۋجۇت. شۇ سەۋەپتىن بەزىدە ئوخشىمىغان كۆز قاراشلىرىمىزنى ئوتۇرغا قويغاندا ۋە ياكى تەنقىدى پىكىرلىرىمىزنى بەرگەندە گەپ سۆزلەرگە بەك دىققەت قىلماي، قارشى تەرەپنى رەنجىتىپ قويىدىغان ئەھۋاللار مەۋجۇت. شۇڭا ئوتۇرغا چۈشكەن ئوخشىمىغان پىكىرلەرگە مۇئامىلە قىلغاندا، ئالدى بىلەن چوقۇم ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى پىتنە پاسات ۋە ياكى ئۆزىمىزگە قىلىنغان  ھۇجۇم دەپ قارىماي، ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى بىر قىسىم ياخشى نىيەت بىلەن بەرگەن تەكلىپ ۋە تەنقىدى پىكىرلەرنى پەرىقلەندۈرىشىمىز كىرەك. چۈنكى ھەممىمىزنىڭ ياشىغان مۇھىتىمىز، كۆرگەن تەربىيەرىمىز ۋە بىلىم سەۋىيەرىمىز پەرىقلىق بولغىنى ئۈچۈن، مەسىلىگە قارىغان يۆلۈنىشىمىز، تەنقىت پىكىرلەرنى ئىپادىلەش ئۇسۇلىمىز ئوخشىماسلىقى مۈمكىن؛ شۇ سەۋەپتىن تەنقىت بىرىش ئۇسۇلىمىز، ھەممىمىزگە يىقىپ كىتىشى ناتايىن، ھەتتا بەزىلىرىمىزدە خاتا چۈشەنچە پەيدا قىلىشى مۈمكىن. ئۇندىن باشقا داۋا ھەر بىر ئۇيغۇرنىڭ داۋاسى بولغاچقا، ھەرقانداق ئۇيغۇرنىڭ داۋانىڭ توغرا يولدا ساغلام يۈرىشىنى كۈزۈتۈش ۋە ئۇنىڭغا تەكلىپ پىكىرى بىرىش ھەققى بار. سىياسى ئاكىتىپلىرىمىزمۇ، ئىنسانغا قاراپ مۇئامىلە قىلماي، باشقىلار ئوتۇرغا قويغان تەكلىپ پىكىرلەرنىڭ سىمىمىيىتىگە قاراش كىرەك. چۈنكى داۋا شەخسى داۋا ئەمەس؛ ئۇ خاتا يولغا كىرىپ قالسا، ئۇنىڭ زىيىنىنى ھەر بىر ئۇيغۇر تەڭ تارتىدۇ.

مىنىڭ قارىشىمچە سىياسى ئاكىتىپلىرىمىزغا قارشى ھەر خىل سەلبى ئۇچۇرلارنى تارقىتىۋاتقان ۋە ئۇلارغا ھۇجۇم قىلىۋاتقان ئىنسانلارنى تۆۋەندىكى بىر نەچچە تۈرگە ئايرىش ۋە ياكى ئۇلارنىڭ سەۋەبىنى تۆۋەندىكى بىر نەچچە تەرەپتىن ئانالىز قىلىش مۈمكىن.

1. كۆز قاراش ۋە ئىدىلوگىيەدىكى پەرىق تۈپەيلىدىن. بەزى ئىنسانلار كۆز قاراش ۋە ئىددىيە جەھەتتە ئۆزىدىن پەرىقلىق بولغانلارغا ۋە ياكى پىكىر كۆز قاراشلىرى ئۆزىگە ياقمىغانلارغا ھەر خىل بوھتانلارنى چاپلاپ، ئۇلارنىڭ ئوبرازىنى خۇنىكلەشتۈرىشكە ئۇرۇنىۋاتقان بولۇشى مۈمكىن. يەنە بەزى ئىنسانلارنىڭ سىياسى ئاكىتىپلىرىمىزنى ۋە ياكى داۋانىڭ ئالدىدا مىڭىۋاتقانلارنى مەخسەتلىك ياكى مەخسەتسىز ھالدا مۇستەققىللىق تەلەپ قىلىدىغان ۋە مۇستەققىللىق تەلەپ قىلمايدىغان دەپ ئىككىگە ئايرىپ، ئۆز ئارا ھۇجۇم قىلىشقا سەۋەپ بولاۋاتقانلىقىمۇ كۆز يۇمغىلى بولمايدىغان بىر ھەقىقەت. ئۇندىن باشقا ئەگەر دىققەت قىلساق بەزى ئىنسانلىرىمىز، مەدىنىيەت سەۋىيە ۋە دىننى جەھەتتىكى پەرىقلىق كۆز قاراشلار تۈپەيلىدىن، ئىنسانلارنى پەقەت مۇسۇلمان ۋە كاپىر دەپ ئىككىگىلا ئايرىپ، مۇسۇلمان بولمىغانلار بىلەن ئىش بىرلىكى ئىلىپ بارغانلارغا ئوخشىمىغان قاراشتا بولۇپ، ئۇلارنى بىراقلا ئىنكار قىلىدىغان ۋە ياكى ئۇلارغا ھۇجۇم قىلىدىغان ئەھۋاللارمۇ مەۋجۇت.

2. شوھرەتپەرەسلىك، ھەسەتخورلۇق ۋە قىزغانچۇقلۇق تۈپەيلىدىن. داۋا ئىچىدىكى بەزى ئىنسانلىرىمىز ئارىسىدا، ئۆزىنىڭ داۋادىكى ئورنىنىڭ موھىملىقىنى نامايەن قىلىش ئۈچۈن، مەخسەتلىك ۋە مەخسەتسىز ھالدا ئۆزدىن باشقا سىياسى ئاكىتىپلارنىڭ سىياسى پالىيەتلىرىنى ئىنكار قىلىدىغان ۋە ياكى ئۇلارنىڭ ئوبرازىنى خۇنىكلەشتۈرۈشكە ئۇرىنىۋاتقانلار بولۇشى بولۇشى مۈمكىن.

3. چۈشكىنلىشىش ۋە ئۈمۈتسىزلىك تۈپەيلىدىن. ۋەتەندىكى ئېغىر ۋەزىيەتنىڭ ئۇزۇنغا سوزىلىشى سەۋەبىدىن، ئېغىر دەرىجىدە چۈشكىنلىشىش ۋە ئۈمۈتسىزلىككە گىرىپتار بولغان بەزى ئىنسانلار، مىللەتنىڭ بۇ ھالغا چۈشۈپ قىلىشىنى داۋا قىلىۋاتقانلارنىڭ ئىقتىدارسىزلىقى ۋە ياكى تەشكىلات باشلىقلىرىنىڭ خەلقنى خاتا يولغا باشلىغانلىقىدىن دەپ بىلىپ، ئۇلارغا ھۇجۇم قىلىش ئارقىلىق ئۆز كۆڭلىنى راھەت قىلىشقا تىرىشىۋاتقان بولۇشى مۈمكىن.

4. خىتاي ھۆكۈمىتىگە ئىشلەيدىغانلار ۋە ياكى ئۇيغۇرچە ئۈگەنگەن خىتايلار، قەستەن ئارىمىزدا بۇزغۇنچىلىق قىلىۋاتقان بولۇشى مۈمكىن. ۋەتەندىكى خىتاي بىخەتەرلىك خادىملىرى، ۋەتەندىكى تۇققانلارغا بىسىم ئىشلىتىپ، ھەر خىل يۇمشاق ياكى قاتتىق تاكتىكىلارنى قوللۇنۇپ، ۋەتەن سىرتىدىكىلەرنى خىتاي ئۈچۈن خىزمەت قىلىشقا مەجبۇر قىلغان ئەھۋاللار ئوتۇرغا چىققان ئىدى. بىز پەقەتلا ئوتۇرغا چىققانلىرىنى بىلىمىز، بىراق ئوتۇرغا چىقمىغانلىرى قانچىلىك، ئۇلار قايسى دۆلەتلەردە ۋە نىنە ۋەزىپىلەرنى ئۆتەۋاتىدۇ؟ بىز ئۇلارنى بەك بىلىپ كەتمەيمىز. ئۇندىن باشقا پۇل ئۈچۈن سىتىلغانلار ۋە ياكى ئۇيغۇرچە ئۈگەنگەن خىتاي بىخەتەرلىك خادىملارمۇ، ھەر خىل ئىسىملارنى قوللۇنۇپ، سىياسى ئاكىتىپلارغا ۋە داۋانىڭ بىشىدىكىلەرگە ھۇجۇم قىلىۋاتقان، ئۇلارنىڭ خەلق ئىچىدىكى ئوبرازىنى خۇنۇكلەشتۈرۈشكە ئۇرىنىۋاتقان بولۇشى مۈمكىن.

يۇقارقى ئىنسانلارنىڭ بىر قىسمى بەلكىم كىمگە ئىشىنىشىپ، كىمگە ئەگىشىشنى بىلمەسلىكتىن ياكى باشقىلارنىڭ قايمۇقتۇرىشىدىن، بىلىپ بىلمەي شۇ خاتالىقلارنى ئۆتكۈزىۋاتۋان بولۇشى مۈمكىن؛ بەزىلىرى ھەتتا ئۆزلىرىنى مىللەت ئۈچۈن ھەققى خىزمەت قىلۋاتقانلار دەپ ھىساپلىشى مۈمكىن. بىز ئۆز پىكىر ۋە كۆز قاراشلىرىمىزنى بايان قىلىش، جامائەت پىكىرى توپلاش ئارقىلىق، ئۇلارنىڭ بەزىلىرىگە تەسىر كۆرسىتەلىشىمىز ۋە ئۇلارنى قىلىۋاتقان خاتا ھەركەتلىرىدىن ياندۇرالىشىمىز مۈمكىن؛ لىكىن كۆپۈنچىسى ئىسمى جىسمى يوق كۆلەڭگۈ بولغاچقا، ئۇلار ئۆز نىيىتىدىن يانمىغىچە ئۇلارغا تەسىر كۆرسىتىش ۋە ياكى ئۇلارنى خاتا يولدىن قۇتۇلدۇرۇپ چىقىش ئۇنچە ئاسان ئەمەس؛ بولۇپمۇ بىزگە دۈشمەنلىك قىلىۋاتقان دۈشمەن كۈچلەرنىڭ مەخسىتى بىزنىڭ ئىتىپاقلىقىمىزنى بۇزۇپ، بىزنى روھىي جەھەتتە ۋەيران قىلىش بولغاچقا، ئۇلار قانۇننىڭ جازاسىغا ئۇچۇرمىغىچە، بىز ئۇلارنى قىلىۋاتقان ئىشىدىن توسۇپ قالالماسلىقىمىز مۈمكىن. شۇڭا مەن كۆپچىلىكنىڭ، بولۇپمۇ ھەر خىل ھۇجۇم ۋە روھىي زەربىگە ئۇچۇرغان سىياسى ئاكىتىپلارنىڭ، ئۆزلىرى دۇچ كەلگەن مەسىلەلەرگە روھىي جەھەتتىن قانداق تاقابىل تۇرۇش توغۇرسىدا ئۆز كۆز قاراشلىرىمنى ئوتۇرغا قويۇپ ئۆتمەكچى.

ئىنسانلار ھاياتىدا ھەر خىل ماددى ۋە مەنىۋى قىيىنچىلىقلارغا دۇچ كىلىدىغان بولۇپ، دۇش كەلگەن مەنىۋى قىيىنچىلىقلار ئىچىدە يەڭمەك ئەڭ قىيىن بولغىنى ئۆز ئۆزىمىزنى يىڭىش ھىساپلىنىدۇ. يەنى باشقىلارنىڭ بىزگە قانداق باھا بىرىشى ۋە قانداق قارىشىدىن بەكرەك، ئۆزىمىزنىڭ ئۆزىمىزگە قانداق قارىشىمىز ۋە ئۆزىمىزنىڭ باشقىلارنىڭ ئۆزىمىزگە بولغان سەلبى باھاسىغا بولغان ھىس تۇيغىمىز ئۈستىدىن غالىپ كىلىشىمىزدۇر. نۇرغۇن ئىنسانلار روھىي جەھەتتە باشقىلارنى ئەمەس ئۆز ئۆزىنى يىڭەلمىگىنى ۋە ئۆزى ئۈستىدىن غالىپ كىلەلمىگىنى ئۈچۈن، ئۆزىنىڭ قەلبىدىكى ئۆزىگە بولغان تونۇشىدىن بەكرەك باشقىلارنىڭ ئۆزىگە بەرگەن باھاسىغا ئىتىۋار بىرىدۇ؛ باشقىلار سەلبى باھا بەرگەندە، ئاسانلا رەنجىدۇ، كۆڭلى يىرىم بولىدۇ ۋە چۈشكۈنلىشىدۇ؛ باشقىلار ئىجابى باھا بەرگەندە ۋە ياكى ماختىغاندا، ئاسانلا خوش بولۇپ، لەيلەپ قالىدۇ. ئەمىلىيەتتە نۇرغۇن كىشىلەر ئىنسانلارغا باھا بەرگەندە ئۇلارنىڭ كەلگۈسىدە ئىرىشىدىغان نەتىجىسىگە قاراپ ئەمەس، بەلكى ھازىر قولغا كەلتۈرگەن نەتىجىسىگە قاراپ باھا بىرىدۇ. شۇڭا ئەگەر يەتمەكچى بولغان نىشان ئىنىق بولسا، مىللەتكە پايدىلىق ئىش بولسا، ئالدىغا قاراپ مىڭىش كىرەك. ئامىركىلىق داڭلىق رىغبەتلەندۈرۈش نۇتىقى سۆزلىگۈچى، تونى گاسكىنس مۇنداق دىگەن ئىكەن، "يالغۇز يۈرۈشكە ھازىر بولۇڭ، چۈنكى سىز بىلەن يولغا چىققان كۆپلىگەن ئىنسانلار سىز بىلەن ئاخىرغىچە يۈرىشى ناتايىن". نىشان ئىنىق بولسا، نىيەت دۇرۇس بولسا، قولغا كەلتۈرگەن نەتىجە، خەلقىمىزگە جۈملىدىن سەلبى پىكىر بەرگەن ۋە ھۇجۇم قىلغانلارغا نىسبەتەن، ئەڭ كۈچلۈك جاۋاپتۇر. باشقىلارنىڭ بىزگە سەلبى تەسىر كۆرسىتىشىگە ۋە ياكى قىلغان ئىشىمىزدىن ۋاز كەچۈرۈشكە پۇرسەت يارىتىپ بەرمەسلىكىمىز كىرەك. ئەلۋەتتە مەن بۇ يەردە باشقىلارنىڭ پىكىرىگە قۇلاق سالماسلىق كىرەك دىمەكچى ئەمەسمەن. باشقىلارنىڭ پىكىرىگە قۇلاق سالغاندا، ئەڭ موھىمى ئۇلارنىڭ سەمىمىيىتىگە قاراشىمىز كىرەك؛ سەمىمى تەنقىتلەرنى قوبۇل قىلىشىمىز كىرەك.

  

ئىنساننىڭ ماھىتى شەخسىيەتچى بولىدۇ، شۇڭا ئىنسان ئەۋەل ئۆزىنى ئويلايدۇ. ئىنسانلارنى ھەركەتكە كەلتۇرۈشتە ئەڭ موھىم رول ئوينايدىغان ئامىل ھەرگۈز "باشقىلار" بولماستىن، بەلكى ئىنساننىڭ ئۆزىنىڭ شەخسى ئىھتىياجىدۇر. ئىنساننىڭ ئىھتىياجى دىگەندە ئاساسلىقى ئىنساننىڭ ماددى ۋە مەنىۋى ئىھتىياجلىرى كۆزدە تۇتىلىدىغان بولۇپ، ئۇ ئىنساننىڭ ياشىشى ئۈچۈن زۆرۈر بولغان ماددى ئىھتىياج، بىخەتەرلىك ئىختىياجى، روھىي ئىھتىياج ۋە ئەڭ يۇقۇرى دەرىجىلىك ئۆزىنى قانائەتلەندۇرۇش ئىھتىياجىدىن ئىبارەت بىر نەچچە تۈرلۈك ئىھتىياجنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئىنساننىڭ ماددى ئىھتىياجىنىڭ چېكى بولىدۇ، بىراق ئىنساننىڭ مەنىۋى ئىھتىياجىنىڭ چېكى بولمايدۇ؛ ماددى ئىھتىياجدىن ئاشقان ھەرقانداق ماددى بايلىق ئەمىلىيەتتە ئىنساننىڭ مەنىۋى ئىھتىياجى ئۈچۈندۇر. ئىنسان قىلماقچى بولغان ھەرقانداق ئىشنى، پەقەت ئۆز مەنپەتىگە بىۋاستە باغلىغاندا، ئاندىن ئەڭ زور ھەركەتلەندۈرگۈچ كۈچكە ئىگە بولۇپ، قىلماقچى بولغان ئىشىنى ئەڭ ياخشى قىلالايدۇ. بەزىلەر بىر مىللەتكە ياكى بىر دولەتكە باش بولۇپ، ئوز ئىقتىدارىنى ئەڭ يۇقۇرى دەرىجىدە نامايەن قىلىش ئارقىلىق ئوزىنىڭ ئوزىنى قانائەتلەندۇرۇش ئىھتىياجىنى قاندۇرغان بولسا، يەنە بەزىلەر داڭلىق، ئالىم، دوختۇر تىجارەتچى، ئارتىس بولۇپ، نەتىجە يارتىش ئارقىلىق ئوزىنىڭ ئوزىنى قانائەتلەندۇرۇش ئىھتىياجىنى قاندۇرىدۇ.

Maslow's hierarchy of needs

ئەلۋەتتە مەن بۇ يەردە ئىنساننىڭ ماھىتى شەخسىيەچى بولىدۇ دىيىش ئارقىلىق ئىنسانلارنىڭ ئۆز خەلقى، مىللىتى ۋە ۋەتىنى ئۈچۈن پىداكارلىق كۆرسىتىدىغان، ئىنسانىيەتكە مەنپەت يەتكۈزۈش ئۈچۈن ياخشى ئىشلارنى قىلىدىغان ئالى جاناپ روھنى ئىنكار قىلماقچى ئەمەس. مەن پەقەت ئۇ روھنىڭ ئىنساندا بولىدىغان مەنىۋى ئىھتىياج تۈپەيلىدىن بولىدىغانلىقىنى تەكىتلىمەكچىمەن. مەسىلەن دۇنيادا ساخاۋەتلىك بىلەن ئۆچمەس ناملارنى قالدۇرغان نۇرغۇنلىغان شەخىسلەر، ئۆزلىرى قىلغان ساخاۋەتلىك ئىشلىرى تۈپەيلىدىن مەنىۋى جەھەتتە ئەڭ چوڭ خوشاللىققا ۋە قانائەتكە ئىرىشكەن. يەنى ئۇلار ئۇ ساخاۋەتلىك ئىشلارنى باشقىلارغا كۆز كۆز قىلىش ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئۆز رازىلىقى ۋە خوشاللىقى بىلەن ئۆز كۆڭلىدىن چىقىرىپ قىلغان، ياكى ئۇلار شۇ ساخاۋەتلىك ئىشلارنى ئۆزىنىڭ خوشاللىقى دەپ بىلگەن ۋە شۇنداق قىلىش ئارقىلىق ئەڭ زور مەنىۋى ئوزۇققا ئىرىشكەن. ئۇلار قىلغان ئىشىنى ئۆز رازىلىقى بىلەن كۆڭلىدىن چىقىرىپ قىلغانلىقى ئۈچۈن،  باشقىلاردىن بىر نەرسە كۈتمىگەن. باشقىلارمۇ چىن كۆڭلىدىن چىقىرىپ، ئۇلارغا چەكسىز ھۆرمەتلەر ئاتا قىلغان ۋە ئۇلارنى مەڭگۈ ياد ئەتكەن.

ئاللاھ ھەممىمىزنى باراۋەر ياراتقان؛ مەسئۇليەت يالغۇز داۋا قىلىۋاتقانلارغىلا مەنسۇپ بولۇپ قالماستىن، بەلكى ھەممىمىزنىڭ ئۆزىمىزگە چۈشلۇق مەسۇلتىمىز ۋە ۋىجدانى بۇرچىمىز بار. ئامىركا پىرەزىدەنتى ئابلاخان لىنكىن مۇنداق دىگەن ئىكەن، "سەن بۈگۈندىن قىچىش ئارقىلىق ئەتىدىكى مەسۇليىتىڭدىن قۇتۇلالمايسەن". بىز بىر ئىش قىلساق، باشقىلار ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى ئۆز مەسۇليىتىمىز ۋە ئۆز ۋىجدانى بۇرچىمىزنى ئادا قىلىش ئۈچۈن قىلىمىز، ھەم ئۇنىڭ جاۋابىنى باشقىلارغا ۋە ياكى ئىسمى جىسمى يوق ئىنسانلارغا ئەمەس، بەلكى ئەۋەل ئۆز ۋىجدانىمىزغا، ئاللاغا ئاندىن بىز سۆيگەن ۋە بىزنى سۆيگەن ئىنسانلارغا بىرىمىز. شۇڭا بىزنىڭ ئىسمى جىسمى يوق ئىنسانلارنىڭ ئىجتىمايى تاراتقۇلاردا يازغان ھەر خىل سەلبى ئۇچۇرلىرى، بوھتانلىرى ۋە ھۇجۇملىرى ئۈچۈن، رەنجىشىمىزنىڭ، كۆڭلىمىزنى يېرىم قىلىشىمىزنىڭ، ئۇلارغا چۈشەنچە بىرىپ ياكى ئۇلارغا قارشى ئىنكاسلارنى يىزىپ، ۋاختمىزنى ئىسىراپ قىلىشىمىزنىڭ ھىچقانداق ھاجىتى يوق. ئەلۋەتتە بىز ئىنسان بولغاچقا، ھىسياتىمىز بار، كۆڭلىمىزگە كىلىدۇ، بىراق بىز بىر ئىش قىلىمەن دەپ ئوتۇرغا چىققان ئىكەنمىز، ئالدى بىلەن ئۆز ئۆزىمىزنى يىڭەلەيدىغان بىر كۈچ ۋە جاسارەت بولىشى كىرەك. بولمىسا، دۈشمەن مەخسەتكە يەتكەن بولىدۇ؛ بىز ۋەتەن داۋاسىدىن ئىبارەت بۇ بۈيۈك ئىشقا تىخى تازا ھازىر بولمىغان بولىمىز.

بىز بىر ئىش قىلغاندا، مەيلى ئۇ قانداق ئىش بولىشىدىن قەتتى نەزەر، بىز داۋاملىق ئۇنى مىللەت ئۈچۈن، ۋەتەن ئۈچۈن ۋە ياكى باشقىلار ئۈچۈن دەپ بەك تەكىتلەپ كىتىشىمىزنىڭ ھاجىتى يوق. چۈنكى مىللەتمۇ بىزنىڭ، ۋەتەنمۇ بىزنىڭ؛ ئۇ ۋەتەندە ياشاۋاتقان مىللەت بىزنىڭ ئۇرۇق تۇققانلىرىمىزدىن تەركىپ تاپقان. ئۇلار ئۈچۈن بىر ئىش قىلغانلىق، ئەمىلىيەتتە ئۆزىمىز ئۈچۈن بىر ئىش قىلغانلىق؛ ئۆز ۋىجدانى بۇرچىمىزنى ئادا قىلغانلىق؛ بىز ئۇ ئارقىلىق ئۆزىمىزنىڭ كۆڭلىنى راھەتلىتەلەيمىز؛ ئۆزىمىزنىڭ مەنىۋى ئىھتىياجىمىزنى قاندۇرالايمىز. ئەگەر بىز قىلغان ئىشىمىزنى ۋە كۆرسىتىۋاتقان پىداكارلىقىمىزنى ئۆز مەسۇلىتىمىز ۋە ۋىجدانى بۇرچىمىزنى ئادا قىلىش ئۈچۈن قىلدۇق دەپ قارىساق، ئۇ چاغدا بىز ئۆزىمىز خالاپ قىلغان ئىشىمىز ۋە كۆرسەتكەن پىداكارلىقىمىز ئۈچۈن، ئالدىراپ باشقىلاردىن بىر نەرسە كۈتمەيمىز ۋە ئالدىراپ باشقىلاردىن رەنجىمەيمىز. ئەلۋەتتە ھەممىمىز ئىنسان بولغاچقا، قىلغان ئىشىمىزنى ۋە كۆرسەتكەن پىداكارلىقىمىزنىڭ باشقىلار تەرىپىدىن ئىتىراپ قىلىنىشىنى، باشقىلار تەرىپىدىن ھۆرمەتلىنىشنى ئۈمۈت قىلىمىز؛ لىكىن بىز شۇنى ئۇنتۇپ قالماسلىقىمىز كىرەككى، بىز باشقىلاردىن رەنجىش، خاپا بولۇش، قىلغان ئىشىمىزنى ھەر كۈنى نەچچە قىتىم تەكىتلەش ۋە ياكى باشقىلارنى زورلاش ئارقىلىق، ئۇلارنىڭ ھۆرمىتىگە ۋە ئىتىراپ قىلىشىغا ئىرىشەلمەيمىز؛ بىز پەقەتلا ئۆزىمىزنىڭ گۈزەل ئەخلاق پەزلىتىمىز ۋە سۆز ھەركىتىمىز ئارقىلىق باشقىلارغا تەسىر كۆرسىتەلەيمىز؛ ئۆزىمىزنىڭ ئەمىلى نەتىجىلىرىمىز ئارقىلىق باشقىلارنىڭ ھۆرمىتى ۋە ئىتىراپ قىلىشىغا سازاۋەر بولالايمىز.

ھەر بىرىمىز ھەم ئۆزىمىزگە ھەم بىز تەۋە بولغان ئىجتىمايى چەمبىرەككە تەۋە. ئىنسان ئالدى بىلەن ئۆزىنى رازى قىلغاندىن كىيىن، ئاندىن ئەتىراپتىكىلەرنى ۋە باشقىلارنى رازى قىلالايدۇ. ئۆزىنى رازى قىلالمىغان ئىنسان ھەرگۈز باشقىلارنى رازى قىلالمايدۇ؛ ئۆزىنى خوش قىلالمىغان ئىنسان ھەرگۈز باشقىلارنى خوش قىلالمايدۇ. بىز بۇ نۇقتىنى تولۇق تونۇپ يىتىشىمىز، ئەتىراپىمىزدىكىلەرگە پوزىتىپ ئىنىرگىيە، خۇشاللىق ۋە ئۈمۈت ئاتا قىلىش ئۈچۈن، ئالدى بىلەن ئۆزىمىز چوقۇم پوزىتىپ، خوشال ۋە ئۈمۈتۋار بولىشىمىز كىرەك.

2019 - يىلى 12 - ئاينىڭ 8 - كۈنى