Uyghur aptonom rayonluq zeher cheklesh xizmiti yilliq yighinida ashkarilanghan melumatlargha qarighanda, xitay jamaet xewpsizliki zeher cheklesh tarmaqliri uyghur éli miqyasida, yéqinqi 8 ay ichide qolgha chüshürgen zeherlik buyumlarning miqdari 2 tonnidin ashqan.
Uyghur diyari «altun üch burjek» we «altun hilal ay» din ibaret dunyadiki eng chong zeher uwilirining eng asasliq zeher yötkesh qanili we merkezlik zeher etkeschilik baziri bolup qalghan. Zeher weziyiti intayin keskin bolup, intayin yéngi tiptiki zeherning téz yamrishi yash ösmürlerge tehdit élip kelmekte iken.
8 Ay ichide ikki tonnidin artuq zeher bayqalghan
«Zeher etkeschiliri uyghur élini, altun hilal ay zeherlirini xitayning bashqa ölkilirige toshup tarqilish merkizi, shundaqla altun üch burjek zeherlirining xitay ölkiliridin kirip gherbiy shimaldiki ölke sheherlerge tarqitish we istémal baziri qiliwalghanliqtin,uyghur élining zeher cheklesh weziyiti téximu jiddiyleshti. Uyghur éli xelqaradiki ikki chong zeher bazilirining ikki tereptin hujumigha duch kelmekte, zeherni qollanghuchilar, zeher etkeschilikige chétilidighan adem köpeymekte, zeherni pishshiqlap ishleshke qarita qattiq zerbe bérish xizmiti hazirgha qeder yéterlik emeliyleshmidi» bu bayanlar, 2-Séntebir ürümchide échilghan uyghur aptonom rayonluq zeher cheklesh xizmet yighinida otturigha qoyulghan, xitayning uyghur élidiki zeher cheklesh tarmaqlirining 8 ayliq zeher cheklesh xizmet xulasisi.
Zeher cheklesh xizmet yighini heqqide xitayning qanun torliri, shinjang tinchliq tori qatarliqlarda élan qilinghan xewerlerdin ashkarilinishiche, bu yil kirgendin buyanqi 8 ay ichide uyghur diyarida zeher délosidin 1326 si pash bolghan, 1541 zeher satquchi tutulghan, dairiler teripidin yighiwélinghan zeherlik chékimlik buyumlirining miqdari jemiy ikki tonna 30kilogramgha yetken.
Yéngi tiptiki zeher yash ösmürlerni nishan qilmaqta
Yighinda, munasiwetlik tarmaqlarning zeher chekleshte yenimu küchlük tedbir qollinip, nahiye derijilik tarmaqlardin bashlap zeherning tarqilishini qedem, basquchluq qattiq kontrol qilish, zeherni chekleshke tosalghu boluwatqan nuqtilargha qaratmiliq zerbe bérip zeher cheklesh xizmitide yéngi unum yaritish tekitlengen.
Ürümchi sheherlik zeher cheklesh bash etritining muawin qomandani ju jyé qanun tori muxbirigha «ürümchi shehirining zeher cheklesh weziyitidin qarighanda, yéqinqi bir qanche yildin buyan zeher cheklesh weziyiti barghanche keskinleshmekte, zeher etkeschiliki bilen shughullanghuchilar we zeher qollanghuchilar sani barghanche köpeymekte, bu yil bizning etret teripidin köydürüp bir terep qilinghan zeher buyumlar 700 kilogramdin ashidu, buning ichide xroindin bashqa yene her türlük sézim peyda qilidighan, rohlanduridighan xumar qilish küchi bolghan zeher türige kiridighan nurghun zeherlik buyumlar bar. Qattiq zerbe bérishte bu türdiki zeherlerge bekrek küch serp qiliwatimiz» dep bildürgen.
Ju jyéning chüshendürüshiche, ilgiri xroin eng keng taralghan zeher bolghan bolsa, nöwette uning ornini barghanche sézim peyda qilish küchi bolghan türlük birikme yéngi zeherlik buyumlar élishqa bashlighan shundaqla bu xil zeherni istémal qilghuchi yash ösmürlerning barghanche köpiyishi diqqetni tartidighan mesile iken.
Zeher cheklesh yenila keskin weziyette
Uyghur aptonom rayonluq jinayetning aldini élish jemiyitining muawin bashliqi yalqun tillayof ilgiri yarp zeher cheklesh torida bu heqte toxtilip «yéngi tiptiki zeherlik chékimlikler ximiyiwi birikmilerdin yasalghan, xiyaliy sézim peyda qilidighan, rohlanduridighan dorilar türige kiridighan zeherlik buyumlarni körsitidu. Hazir aptonom rayonimizda keng tarqitiwatqan gildingbash kumilichi qatarliq yéngi tiptiki zeherlik chékimlikler köpinche köngül échish sorunliri qatarliq orunlarda tarqiliwatidu. Uning üstige yéngi tiptiki zeherlerge adem asanla xumar bolup qalidu. Shunga ata-Anilar yéngi tiptiki zeherning ziyini we zeher cheklesh bilimlirini igilishi, balilirining zeherge qarshi turushtiki ustazi bolushi, balilirining dost tutushigha diqqet qilishi hem balilirining mijezi we herikitide binormalliqni bayqighanda, waqtida sewebini éniqlashqa mahir bolushi kérek. Shundaqla yashlar-Ösmürlerge yéngi tiptiki zeherning alahidiliki we ziyinini toluq tonutup, ularning özini qoghdash éngini kücheytishi kérek» dégen.
Uyghur élide tunji we birdin-Bir elichi zeher cheklesh meslihet bérish merkizining qurghuchisi, uyghur tilidiki tunji zeherge qarshi turush sawadliqi bolghan «xroin» namliq kitabining muellipi mutexessis exmet qurban, yéqinqi yillardin buyan xroingha xumar bolghan zeherlik chékimlik chekküchilerning sani azayghan bolsimu, zeher weziyitining yenila endishilik bir ehwalda ikenlikini, bolupmu yéngi tiptiki zeherlerning köpiyishi bilen, uyghur élide zeherge qarshi turushning téximu riqabetlik keskin bir weziyetke duch kéliwatqanliqini eskertti.
