ئىنسانلارنى ھەرىكەتلەندۈرۈش ۋە رىغبەتلەندۈرۈش

ئىنسانلارنى ھەرىكەتلەندۈرۈش ۋە رىغبەتلەندۈرۈشتە مۇھىم بولغان پىسخىكىلىق ئاددى ساۋات

ئەگەر رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنسان ھەر جەھەتتە ئالاھىدە ئەۋزەل شارائىتقا ئىگە بولغان بولسا،  ھەر جەھەتتە قارشى تەرەپكە ۋە ياكى رىقابەتچىسىگە (دۈشمەنگە) نىسبەتەن ئۈستۈنلىكنى ئېگەلەيدىغان بولسا، ئۇ چاغدا رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنساننى تەنقىدلەش، ئۇنىڭ كەمچىللىك ۋە ئاجىزلىقىنى كۆپلەپ ئوتتۇرىغا قويۇش بىلەن بىرگە قارشى تەرەپ (دۈشمەن تەرەپ) نىڭ ئارتۇقچىلىقى ۋە كۈچىنى كۆپلەپ تەكىتلەش،  قارشى تەرەپ (دۈشمەن تەرەپ) نى تەھلىكىلىك قىلىپ كۆرسىتىش، رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنساننى ھەرىكەتكە كەلتۈرۈشتە تېخىمۇ ئىجابىي رول ئوينىشى مۇمكىن.

ئەگەر رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنسان ھەر جەھەتتە نورمال شارائىتقا ئىگە بولغان بولسا،  كۈچ سېلىشتۇرمىسى جەھەتتە قارشى تەرەپ ۋە ياكى رىقابەتچى (دۈشمەن) بىلەن باراۋەر بولسا، ئۇ چاغدا رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنساننى تەنقىدلەش بىلەن ماختاشنى بەلگىلىك دەرىجىدە تەڭپۇڭلاشتۇرۇش، كەمچىللىك، ئاجىزلىق، ئارتۇقچىلىق ۋە ئەۋزەللىكلىرىنى باراۋەر ئوتتۇرىغا قويۇش، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا قارشى تەرەپ (دۈشمەن تەرەپ) نىڭ ئارتۇقچىلىقىنى ۋە كۈچىنى ھەم بەك كۆپتۈرمەسلىك، ھەم  بەك ئىنكار قىلماسلىق، رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنساننى ھەرىكەتكە كەلتۈرۈشتە تېخىمۇ ئىجابىي رول ئوينىشى مۇمكىن.

ئەگەر رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنسان ھەر جەھەتتە ئالاھىدە ناچار شارائىتتا بولسا،  كۈچ سىېلىشتۇرما جەھەتتە قارشى تەرەپكە ۋە ياكى رىقابەتچىسىگە (دۈشمەنگە)  نىسبەتەن ئاجىز ئورۇندا بولسا، ئۈمىتسىزلىك، چۈشكۈنلۈك ئېغىر بولسا، ئۇ چاغدا رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنساننىڭ ئارتۇقچىلىقىنى ۋە ئەۋزەللىكىنى كۆپرەك ئوتتۇرىغا قويۇپ، ئۇنىڭغا كۆيۈنۈش،  ياردەم قىلىش، ئۇنى تەقدىرلەش، مۇكاپاتلاش بىلەن بىرگە قارشى تەرەپ (دۈشمەن تەرەپ) نىڭ ئاجىزلىقىنى كۆپرەك تەكىتلەش، رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنساننى ھەرىكەتكە كەلتۈرۈشتە تېخىمۇ ئىجابىي رول ئوينىشى مۇمكىن.

رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنسان ھەر جەھەتتە ئالاھىدە ناچار ئەھۋالدا بولسا، كۈچ سىېلىشتۇرما جەھەتتە قارشى تەرەپكە ۋە ياكى رىقابەتچىسىگە (دۈشمەنگە) نىسبەتەن ئاجىز بولسا، ئۈمىتسىزلىك ۋە چۈشكۈنلۈك ئېغىر بولسا، بىز رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنساننى تەنقىدلەپ، ئۇنىڭ كەمچىللىك ۋە ئاجىزلىقىنى كۆپلەپ ئوتتۇرىغا قويساق، سەلبى نەرسىلەرنى بەك تەكىتلىسەك، قارشى تەرەپ (دۈشمەن تەرەپ) نىڭ كۈچىنى كۆپلەپ تەكىتلەپ ۋە ياكى ئۇنى كۈچلۈك قىلىپ كۆرسىتىشكە تىرىشساق،  ئۇنى  (دۈشمەننى) بەك تەھلىكىلىك قىلىپ كۆرسەتسەك، قورقۇنچ ۋە ۋەھىمە پەيدا قىلىدىغان ئۇچۇرلارنى كۆپلەپ تارقاتساق، ئۇ چاغدا بىز رىغبەتلەندۈرمەكچى بولغان ئىنساننى ھەرىكەتكە كەلتۈرۈش ئەمەس، بەلكى ئۇنى تېخىمۇ ئۈمىتسىزلەندۈرۈپ، ئۇنى ئورنىدىن قوپالماس ھالغا چۈشۈرۈپ قويۇشىمىز مۇمكىن.

بىزدە “ئاغرىغان يەرگە تۇز چاچما” دەيدىغان ئەقلىيە سۆز بار. تۇز ئاغرىغان جاراھەتنى تىخىمۇ ئاغرىتقىنى ئۈچۈن، بىز باشقىلارنىڭ ئاغرىقىنى پەسەيتىشكە ياردەم قىلالمىساقمۇ، لېكىن كەم دېگەندە جاراھەتكە تۇز چاچماسلىقىمىز، باشقىلارنىڭ ئاغرىقىنى تېخىمۇ كۈچەيتىۋەتمەسلىكىمىز كېرەك. 

 

ئېغىر دەرىجىدە روھىي چۈشكۈنلەشكەن، كەلگۈسىگە نىسبەتەن ئۈمىتىنى يوقاتقان بىر ئادەمگە نىسبەتەن، ئەڭ كېرەكلىك بولغىنى تەنقىت، ئەيىبلەش، ۋەھىمە، ئەندىشە پەيدا قىلىش ئەمەس، بەلكى رىغبەت، سۆيگۈ، ياردەم، دەستەك ۋە ئۈمىت.

ئۇخلاپ قالغان روھنى، قامچىلاش ئارقىلىق ئويغىتىش مۇمكىن؛ لېكىن سۇنغان روھقا زەربە بېرىش ئارقىلىق، ئۇنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش مۇمكىن ئەمەس.

مەنپىيگە مەنپىي قوشۇلسا، مۇسىبەتكە ئايلانغىنى بىلەن، دەرد ئەلەم ۋە ھەسرەتكە دەرد ئەلەم ۋە ھەسرەت قوشۇلسا، ئۇنىڭدىن خوشاللىق ۋە بەخت چىقمايدۇ. 

مەۋجۇت مەسىلىنى تونۇپ يىتىش يەنى كېسەللىكنى بايقاپ ئۇنىڭغا توغرا دىئاگنۇز قويۇش كېسەللىكنى داۋالاشتا بەك مۇھىم، بىراق ئەگەر مەسىلىنى ھەل قىلىشنىڭ چارىسى بولمىسا، كېسەلگە داۋا بولمىسا، ئۇ قويۇلغان دىئاگنۇزنىڭ ئەمىلى ئەھمىيىتى بولماي قالىدۇ.

بىزدە ھازىر ئېنىق دىئاگنۇز قويۇلغان كېسەللىك كەم ئەمەس، ئەكسىنچە خىلى كۆپ؛ شۇڭا ھازىر بىزگە جىددى كېرەكلىك بولغىنى تېخىمۇ كۆپ كېسەللىكنى ئىزدەپ تېپىش ئەمەس، بەلكى ئالدى بىلەن ئاللا بۇرۇن ئېنىق دىئاگنۇز قويۇلغان كېسەللىكلەرگە شىپا بولىدىغان داۋالاش ئۇسۇللىرى تېپىش؛ ئۈنۈملۈك دورا تېپىشتۇر 

ئىنسانلارنى توغرا چۈشىنىش

 بىز قانداق قىلىپ ئەتراپىمىزدىكى ئىنسانلارنى توغرا چۈشىنەلەيمىز ۋە زۆرۈر بولمىغان ئۇقۇشماسلىقلاردىن خالى بولالايمىز؟ 

(كەيپىيات ۋە روھىي ساغلاملىق بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئاددى ساۋات)

ئەگەر بىر ئادەم ھەددىدىن زىيادە كۈلسە، بولۇپمۇ كۈلمەيدىغان  كەلسە كەلمەس ئىشلار ئۈچۈنمۇ كۈلسە،  ئۇ ئۇ ئىنساننىڭ  ئىچكى دۇنياسىنىڭ ئالاھىدە يالغۇزلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ.

ئەگەر بىر ئىنسان ھەددىدىن زىيادە كۆپ ئۇخلىسا، ئۇ ئۇ ئادەمنىڭ كۆڭلىنىڭ يېرىملىقىدىن، قايغۇرىۋاتقانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ.

ئەگەر بىر ئىنسان ھەددىدىن زىيادە گەپنى ئاز ۋە تىز قىلسا، ئۇ ئۇ ئادەمنىڭ بىرەر سىر ساقلاۋاتقانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ.

ئەگەر بىر ئىنسان يىغلىيالمىسا، ئۇ ئۇ ئىنساننىڭ ئاجىزلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ (ئۇنداق ئادەم باشقىلارنىڭ ئۆزىنى ئاجىزكەن دەپ قىلىشىدىن ياكى باشقىلارنىڭ ئۆزىنىڭ ئاجىزلىقىنى بىلىپ قىلىشىدىن ئەندىشە قىلىپ، يىغلاشقا پېتىنالمايدۇ).

ئەگەر بىر ئادەم ھەددىدىن زىيادە كۆپ يېسە، ئۇ ئۇ ئادەمنىڭ جىددىلىشىۋاتقانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ.

ئەگەر بىر ئادەم كىچىك ئىشلار ئۈچۈنمۇ ئاسان يىغلىسا، ئۇ ئۇ ئادەمنىڭ كۆڭلىنىڭ سۇنۇقلىقىدىن ۋە ئادالەتسىزلىككە ئۇچرىغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ.

ئەگەر بىر ئادەم كىچىك ئىشلار ئۈچۈنمۇ ئاسان خاپا بولۇپ، ئاسان ئاچچىقلانسا، ئۇ ئۇ ئادەمنىڭ سۆيگۈ ۋە كۆڭۈل بۆلۈنۈشكە ئىھتىياجى بارلىقىدىن دىرەك بىرىدۇ.

باشقىلارنى ئەيىبلەش ۋە ياكى ھاقارەتلەش ئارقىلىق، ئۇلارغا ئىجابى تەسىر كۆرسىتىش ۋە ئۇلارنى ئۆزگەرتىش مۇمكىنمۇ؟

 باشقىلارنى ئەيىبلەش ۋە ياكى ھاقارەتلەش ئارقىلىق، ئۇلارغا ئىجابى تەسىر كۆرسىتىش ۋە ئۇلارنى ئۆزگەرتىش مۇمكىنمۇ؟

مەمەت ئېمىن

 

ھەممىمىز بىلگەندەك، بىزدىكى بەزى ئايىغى چىقمايدىغان تالاش تارتىش ۋە ئەيىبلەشلەر، خەلقىمىزنىڭ كۆپ ۋاقتىنى ئىلىپ، خەلقىمىزنىڭ ئېنېرگىيىسىنى زۆرۈر بولمىغان ئىشلارغا سەرپ قىلىشقا سەۋەب بولاۋاتىدۇ. بىز بىر تەرەپتىن، ھازىرقى ۋەزىيەتتە ئۇ تالاش تارتىشلارنىڭ چوڭ ئەھمىيىتى يوقلىقىنى بىلىپ تۇرساقمۇ، يەنە بىر تەرەپتىن بىز بىلىپ بىلمەي شۇنداق تالاش تارتىشىشلارغا سەۋەب بولۇۋاتىمىز، ۋە ئايىغى چىقمايدىغان تالاش تارتىش ۋە ئۆز ئارا ئەيىبلەشلەر ئارقىلىق ئۆز ئارا بىر بىرىمىزنى رەنجىتىۋاتىمىز.

 

بىلىشىمىز كېرەككى ئىنسانلار ئارىسىدىكى زىددىيەت ۋە ئىختىلاپ مەڭگۈ تۈگىمەيدۇ. ئۇلار پەقەتلا زامان ئاخىرى بولغاندا تۈگەيدۇ؛ بىراق ئۇنداق دېگەنلىك ئىنسانلار زىددىيەت ۋە ئىختىلاپنى تۈگىتىش ئۈچۈن تىرىشچانلىق كۆرسەتمىسىمۇ بولىدۇ دېگەنلىك ئەمەس. ئەمەلىيەتتە جەمئىيەتتە دەل شۇ زىددىيەت ۋە ئىختىلاپ بولغانلىقى ئۈچۈن، ئىنسانلار ئۇنى تۈگىتىش ئۈچۈن تىرىشىدۇ؛ نەتىجىدە جەمئىيەت تەرەققى ئالدىغا قاراپ تەرەققى قىلىدۇ؛ تەرەققىيات جەريانىدا كونا زىددىيەت ۋە ئىختىلاپلار ھەل بولۇپ، يىڭى زىددىيەت ۋە ئىختىلاپلار ئۈزلۈكسىز پەيدا بولۇپ تۇرىدۇ؛ ئۇندىن كىيىن ئىنسانلار ئۇ يىڭى زىددىيەت ۋە ئىختىلاپلارنى تۈگىتىش ئۈچۈن تىرىشىدۇ؛ شۇنىڭ بىلەن جەمئىيەت تىخىمۇ تەرەققى قىلىدۇ. يەنى زىددىيەت ۋە ئىختىلاپ مەڭگۈ تۈگىمەيدۇ، پەقەت ئۈزلۈكسىز يېڭىلىنىپ، داۋاملىشىپ تۇرىدۇ. مۇنداقچە قىلىپ ئېيتقاندا زىددىيەت ۋە ئىختىلاپ جەمئىيەت تەرەققىياتىنىڭ ھەل قىلغۇچ ھەرىكەتلەندۈرگۈچ كۈچلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇ ئارقىلىق جەمئىيەت ئالدىغا قاراپ تەرەققى قىلىدۇ.

 

مەسىلەن ھازىر بىزنىڭ ئالدىمىزدىكى ھەل قىلغۇچ مەسىلە خەلقىمىزنى ھۆرلۈككە چىقىرىش ۋە ۋەتەننى مۇستەقىل قىلىش بولۇپ، ئۇنداق دېگەنلىك خەلقىمىز ھۆرلۈككە چىقسا، ۋەتەن مۇستەقىل  بولغاندىن كىيىن زىددىيەت ۋە ئىختىلاپلار تامامەن ھەل بولىدۇ دېگەنلىك ئەمەس. ئۇ چاغدا ھازىرقىدىن پەرقلىق يىڭى زىددىيەت ۋە ئىختىلاپلار ئوتتۇرىغا چىقىشى مۇمكىن. شۇڭا زىددىيەت ۋە ئىختىلاپنى ئىنكار قىلىشنىڭ، ئۇنى يوققا چىقىرۋىتىشنىڭ، ئۇنى يوشۇرۇشنىڭ، ئۇنىڭلىق ئۈچۈن بەك قايغۇرۇپ كېتىشنىڭ ۋە ياكى ئۇنى كۆپتۈرۈپ، ئۇنىڭدىن بەك قورقۇپ كېتىشنىڭ ئورنى يوق. زىددىيەت ۋە ئىختىلاپ يالغۇز بىزدە ئەمەس، ھەممە مىللەتلەردە مەۋجۇت نەرسە. مەسىلە بىزنىڭ ئۇنىڭغا قانداق مۇئامىلە قىلىشىمىزدا ۋە ئۇنى قانداق بىر تەرەپ قىلىشىمىزدا.

 

باشقىلارغا تەسىر كۆرسىتىش ۋە ياكى باشقىلاردا بار يامان ئىللەتلەرنى تۈگىتىپ، ئۇلاردا ئۆزگىرىش پەيدا قىلىش ئۈچۈن، ئالدى بىلەن بىز باشقىلارنى قايىل قىلىشىمىز كېرەك. ئىنساننى قايىل قىلىدىغان ۋە ياكى ئىنسانلارنى گەپ ئاڭلاتۇرىدىغان نەرسە، بىرى سۆيگۈ مۇھەببەت، يەنە بىرى پايدا مەنپەت، ئۈچىنچىسى قانۇن تۈزۈم. بىز باشقىلارنى قايىل قىلىپ، ئۇلارنى گېپىمىزگە كۆندۈرىمەن دەيدىكەنمىز، بىز چوقۇم باشقىلارغا سۆيگۈ مۇھەببەت بېرىشىمىز ياكى ئۇلارغا پايدا مەنپەت يەتكۈزەلىشىمىز كېرەك. بولمىسا، بىز باشقىلارنى ئەيىبلەش، باشقىلارنى ھاقارەت قىلىش ۋە ياكى باشقىلارغا تەھدىت قىلىش ئارقىلىق، ھېچكىمگە ئۆز كۆز قارىشىمىز ۋە ئوي پىكىرلىرىمىزنى زورلاپ تاڭالمايمىز. ئەگەر بىز چىرايلىق گەپ سۆزلەر ۋە ياكى پايدا مەنپەت بىلەن باشقىلارنى ئۆزىمىزگە قارىتالمىساق، بىزنىڭ مۇكەممەل قانۇن تۈزۈمىمىز ۋە جازالاش سىستېمىسىز بولمىغان ئەھۋال ئاستىدا، ھېچكىم بىزنىڭ گىپىمىزگە قۇلاق سالماسلىقى ۋە ياكى سۆزىمىزنى ئېتىبارغا ئالماسلىقى مۇمكىن. بىز ھەرقانچە سۆزلىسەكمۇ، ئۇ سۆزلەر ھېچكىمنىڭ قۇلىقىغا كىرمەسلىكى، سۆزىمىزنىڭ ھېچقانداق ئۈنۈمى بولماسلىقى مۇمكىن.

 

بىز باشقىلارغا تەۋسىيە ۋە ياكى تەربىيە بەرگەندە، باشقىلارغا ئىجابىي تەسىر كۆرسىتەيلى دېگەندە ۋە ياكى ئۆز كۆز قاراشلىرىمىزنى ئوتتۇرىغا قويغاندا، چوقۇم باشقىلارغا بۇيرۇق ۋە تەھدىت تەلەپپۇزىنى قوللىنىشتىن ساقلىنىشىمىز، كۆيۈۋاتقان ئوتنىڭ ئۈستىگە ماي چىچىش ئۇسۇلىنى ئەمەس، بەلكى ئالدى بىلەن باشقىلار قوبۇل قىلغىدەك تەلەپپۇزدا، ھەر ئىككى تەرەپنىڭ تېمپېراتۇرىسىنى تۆۋەنلىتىشىمىز، ئاندىن مەسىلىنى ھەل قىلىشنىڭ چارىسىنى ئىزدىشىمىز كېرەك. ئەگەر بىز مەسىلىنى ھەل قىلىدىغان بىر ئامال تاپالمىساق، ئەڭ ياخشىسى تەخىر قىلىشىمىز، ھەرگىزمۇ ئالدىراپ تىنەپ، ئوتنىڭ ئۈستىگە ماي چىچىپ، مەسىلىنى ھەل قىلىشنىڭ ئورنىغا، مەسىلىنى تېخىمۇ ئېغىرلاشتۇرۋەتمەسلىكىمىز كېرەك. مەسىلىنى ئۈنۈملۈك ھەل قىلىشتا تەخىر ۋە سەۋر قىلىش بەك مۇھىم. تەخىر ۋە سەۋر قىلىش، بىزنىڭ ئەتراپلىق تەپەككۇر قىلىشىمىزدا، بىزگە ۋاقىت قازاندۇرىدۇ؛ نەتىجىدە بىز سالماقلىق بىلەن تەپەككۇر قىلىپ، مەۋجۇت مەسىلىنى ھەل قىلىشتا ئەڭ توغرا بولغان چارە تەدبىرلەرنى تېپىپ چىقالىشىمىز مۇمكىن. ئادەم ئالدىرىغاندا، ئۆزىنى تۇتىۋالالمىغاندا، ئاچچىقلانغاندا، ئاسانلىقچە توغرا ھۆكۈم چىقىرىش ئىقتىدارىنى يوقىتىپ قويۇشى، نەتىجىدە ئاسان خاتالىشىپ قىلىشى مۇمكىن.

زىمىستان كۆرمىگەن بۇلبۇل، باھارنىڭ قەدرىنى بىلمەس

 زىمىستان كۆرمىگەن بۇلبۇل، باھارنىڭ قەدرىنى بىلمەس

 

تاكى خوڭكوڭلۇقلار ئۆز ئەركىنلىكىنى قوغداش ئۈچۈن كۆرسەتكەن جاسارىتى پۈتۈن دۇنياغا نامايەندە بولۇشتىن ئىلگىرى، مەن بۇ ماقال تەمسىلگە ھىچ بىر زامان گۇمان بىلەن قاراپ باقمىغان. قاچانكى خوڭكوڭلۇقلار ئۆز ئەركىنلىكىنى قوغداش ئۈچۈن كوچىلارغا چىقىپ، كۆپۈنچە ئىنسانلارنىڭ نەزىرىدىكى بەخىتلىك تۇرمۇشىدىن ۋاز كېچىپ، بەزىلىرى ھەتتا ئۆز ھاياتىنى تەھلىكىگە ئېتىپ، خىتاي ھاكىمىيىتىگە قارشى نامايىشلارنى باشلىدى، مىنىڭ بۇ سۆزگە نىسبەتەن پەرىقىلىق قاراشلىرىم پەيدا بولۇشقا باشلىدى.

 

راستىنلا يالغۇز زىمىستان كۆرگەن بۇلبۇل، ئاندىن باھارنىڭ قەدرىنى بىلەمدۇ؟ مېنىڭچە يالغۇز زىمىستان كۆرگەن بۇلبۇل ئەمەس،  ئەڭ موھىمى باھار كۆرگەن، باھارنىڭ نېمە ئىكەنلىكىنى بىلىدىغان، باھارنىڭ ھەقىقى تەمىنى تېتىپ باققان بۇلبۇل، ئاندىن زىمىستان قىشتا باھارنىڭ ھەقىقى قەدرىگە يېتىدىكەن. ئەزەلدىن باھار كۆرۈپ باقمىغان، ھەتتا باھارنىڭ نېمە ئىكەنلىكىنى بىلمەيدىغان بۇلبۇل، زىمىستان قىشتا ئۇزۇن ياشاپ، باھارنىڭ نېمە ئىكەنلىكىنىمۇ ئۇنتۇپ، بارا بارا شۇ زىمىستان قىشقا كۆنۈپ، ھەتتا ئايلاپ يىللاپ پار ئارقىلىق ئىرىشكەن ۋاقىتلىق ئىللىقلىققا مىڭ شۈكرى قىلىدىغان ھالغا چۈشۈپ قالىدىكەن.

 

قىسقىسى يالغۇز زىمىستان كۆرۈپ باققان بۇلبۇل ئەمەس، بەلكى باھارنىمۇ كۆرۈپ باققان، باھارنىڭ نىمە ئىكەنلىكىنى بىلدىغان بۇلبۇل، ئاندىن باھارنىڭ قەدرىگە يىتەلەيدىكەن. شۇڭا مەن ئۇ ماقال تەمسىلنى تۆۋەندىكىدەك چۈشەنسەك تېخىمۇ مۇئاپىق بولغۇدەك:

باھارنى بىلمەيدىغان بۇلبۇل، باھارنىڭ قەدرىنى بىلمەس!

 

ئىنسان، ئۆزىدە بولمىغان نەرسىنىڭ قىممىتىنى ئەمەس، بەلكى قىممەتلىك ئىكەنلىكىنى بىلىدىغان نەرسىنىڭ قىممىتىگە يىتىدۇ.  ئەسكى سائەتنىڭ ھىكايىسىمۇ دەل مۇشۇ نۇقتىنى چۈشەندۈرۈپ بىرىدۇ. يەنى ئۇ ئەسكى سائەتكە ئەڭ يۇقۇرى باھا بەرگەنلەر،  ئۇنداق ئەسكى سائەتى يوقلار ئەمەس، بەلكى شۇ ئەسكى سائەتنىڭ قىممىتىنى بىلىدىغانلار. ئامېرىكا، كانادادا گەرچە ھەر خىل يەلىمىشلەر بولسىمۇ، كۆپۈنچىمىز بەلكىم يەنىلا شۇ قوغۇن، تاۋۇز، ئۈزۈم ياكى بۇرۇن ئۆزىمىز يەپ باققان يەلىمىشلەرنى تاللاپ يىشىمىز مۈمكىن. سەۋەپ بىزدە يەلىمىشلەر بولمىغانلىقى (زىمىستان كۆرگىنىمىز) ئۈچۈن ئەمەس، بەلكى بىز كىچىكىمزدىن تارتىپ ئۇ يەلىمىششلەرنى يەپ، ئۇلارنىڭ تەمىنى تېتىپ باققانلىقىمىز ئۈچۈن.

 

بىلىمنىڭ قەدرىنى بىلىش ئۈچۈن بىلىم بولۇش كىرەك. سەنئەتنىڭ ئەڭ قەدرىگە يىتىدىغانلار ۋە سەنئەتكە ئەڭ ئەھمىيەت بىرىدىغانلار سەنئەت بىلىدىغانلار. مۇزىكا چالغۇ ئەسۋاپلارنىڭ قىممىتىنى بىلىدىغانلار، مۇزىكا بىلىدىغانلار؛ ھەرگۈزمۇ مۇزىكا بىلمەيدىغانلار ئەمەس. دىمەك ئىنسان ئۆزىدە يوق نەرسىنى ئەمەس، بەلكى ئۆزى بىلىدىغان نەرسىنى قەدىرلەيدۇ.

بىزدىكى زىدىيەتلىك كۆز قاراشلار

بىزدىكى زىدىيەتلىك كۆز قاراشلار

بىز كۆڭلىمىزدە خىتاي ھاكىمىيىتىنى ئاجىز كۆرسۈتۈپ، خەلقىمىزنى ئۈمۈتلەندۈرۈپ، خىتاي ھاكىمىيىتى ئۈستىدىن غالىپ كىلىشنى ئويلىغان بولساقمۇ، بىراق ئەمىلىيىتىمىزدە خىتاي ھۆكۈمىتىنى ھەر جەھەتتىن كۈچلۈك كۆرسىتىپ، ئارىمىزدا ۋەھىمە پەيدا قىلىۋاتىمىز.

بىز رىياللىقنى توغرا بىلىشىمىز ۋە ئۇنىڭغا قارىتا چارە تەببىرلەرنى ئىلىشىمىز كىرەك، بىراق رىياللىققا ئۇيغۇن بولمىغان ھالدا خىتاينى پەن تەخنىكا جەھەتتە باشقىلار ئىگەللىيەلمىگەن تەخنىكىلارنىڭ ھەممىسىنى ئىگەللەپ بولدى قىلىپ كۆرسىتىش، بىزگە نىسبەتەن قانچىلىك پايدا ئەكىلدۇ؟ بۇ مەسىلە توغۇرسىدا ھەممەيلەن ياخشى ئويلۇشۇپ باقساق.

ھەممىمىزگە مەلۇم بولغاندەك، ھازىرغا قەدەر خىاتاينىڭ خەلقارادىكى بىردىن بىر ئەۋزەللىكى ئۇنىڭ پۇلى. خىتاي ھۆكۈمىتى 50 يىللاردا شەخىسلەردىن مۇسادىر قىلىۋالغان يەر زىمىننى سىتىپ، ئۆي مۈلۈكنى تەرەققى قىلدۇرۇش ئارقىلىق، ئۇ يەر بۇ يەردىن ئوغۇرلىغان تەخنىكىسى ۋە ئەرزان ئەمگەك كۈچىگە تايىنىپ ئىشلەپ چىقارغان ماللارنى كۆپلەپ ئىكىسپورت قىلىش ئارقىلىق پۇل تاپتى. خىتاي ھۆكۈمىتى شۇ پۇلغا تايىنىڭ، نۇرغۇن دۆلەتلەرنى ئۆزىگە قاراتتى.

خىتاي ھەتتا ئۇيغۇرلارنىڭ گىنىنىمۇ ئامىركىنىڭ ئۈسكۈنلىرىگە، ئامىركىنىڭ تەخنىكىسىغا ۋە ئامىركىنىڭ مۇتىخەسىسلىرىگە تايىنىپ تەكشۈرگەنلىكى ئوتۇرغا چىقتى. خىتاي ھۆكۈمىتى پەقەت شۇ ئىختىزادى كۈچىگە تايىنىپ، 1000 تالانت پورۇگۇراممىسى نامى ئاستىدا، كۆپلىگەن چەتەل مۇتىخەسىسلىرىنى پۇل بىلەن سىتىپ ئىلىپ، ئۇلارنى ئۆزى ئۈچۈن خىزمەت قىلدۇرۋاتىدۇ. بۇ جەھەتتە ئامىركا ھۆكۈمىتىمى مەسىلىنىڭ ماھىتىنى تونۇپ يىتىپ، بەزى ئامىركىلىق مۇتىخەسىسلىرىنى جازاغا تارتىۋاتىدۇ. ئەمىلىيەتتە خىتاي ھاكىمىيىتى ئۆزىگە بولغان ئىشەنچىسى ئەڭ تۆۋەن بولغان ھاكىمىيەت بولۇپ، پەن تەخنىكا جەھەتتە ئەگەر غەرىپنىڭ قوللىشىدىن ئايرىلىپ قالسا، پالەج ھالغا چۈشۈپ قالىدىغانلىقىنى خۇاۋىي يولىقىۋاتقان كىرزىسلاردىن كۆرىۋىلىش ئۇنچە قىيىن ئەمەس.

بىز خىتاينىڭ ئىختىزادى جەھەتتىكى ئەمىلىي ئەھۋالىنىى تەكىتلىسەك، خىتاينى چوڭ كۆرسەتكەن بولىدىكەنمىز؛ بىراق بىز خىتاينى پەن تەخنىكا جەھەتتە، ھازىر باشقا تەرەققى قىلغان دۆلەتلەردە تىخى ئىمكان بولمىغان تەتقىتقاتلارنى قىلىۋاتىدۇ، ئۇيغۇرلارنىڭ گىنىنى تەتقىق قىلىپ، پەقەت ئۇيغۇرلارغىلا تەسىر قىلىدىغان ۋىرۇسلاېنى ياساپ بولدى، ئۇيغۇرلارغا قارشى تۇرىدىغان بىولوگىيەلىك قوراللارنى ياسىاپ بولدى، پۈتۈن ئۇيغۇرلارنى قىرىۋىتىدۇ دەپ ۋەھىمە پەيدا قىلساق، ئۇ خىتاينى بۈيۈتكەن بولمايدىكەن. بۇ قانداق بىر مەنتىقە؟

ھازىر بىز تەشۋىق قىلىۋاتقان بۇ ۋەھىمىلەر، ئۇيغۇرلارنى تىخىمۇ ئويغىتارمۇ؟ ئۇيغۇرلارنى تىخىمۇ ئۈمۈتلەندۈرەمۇ؟ ئۇيغۇرلاردا تىخىمۇ كۆپ ئىشەنچ پەيدا قىلارمۇ؟ بىز ئويلاپ باقايلى، ئەگەر بىز كۈندە خىتايلار پۈتۈن ئۇيغۇرنىڭ گىن ئالاھىدىلىكىنى تەتقىق قىلىپ، ئۇيغۇرلارغا قارىتا ۋىرۇس ئىشلەپ چىقىرىپ بولدى، ئۇيغۇرلارنى قىرىپ تامامەن يوق قىلىدۇ ۋە ياكى 60-70% ئۇيغۇر ئاللا بۇرۇن قىرىلىپ ئۆلۈپ بولدى دىسەك، خەلقىمىز بىراقلا ئويغۇنۇپ كىتەرمۇ؟ خەلقىمىز ئۇنىڭدىن بىراقلا ئۈمۈتلىنىپ، خىتاي ئۆلۈم گىرداۋىغا كەپتۇ دەپ، ئورنىدىن دەس تۇرۇپ، خىتاي ھاكىمىيىتىنى ئاغدۇرۇپ تاشلاپ، دەرھال مۇستەققىل بولۇپ كىتەرمۇ؟ ياكى دۇنيا ئۇنىڭدىن تەسىرلىنىپ كىتىپ، بىزنى مۇستەققىل قىلىپ قويارمۇ؟

ئەلۋەتتە مەن بۇ يەردە ھىچكىمنى ئەيىپلىمەكچى ئەمەس. مەن پەقەت ئويلىغانلىرىمنى دوستلار بىلەن ئورتاقلىشىش ئارقىلىق، كۆپچىلىكنىڭ بۇ جەھەتتە ئويلاپ بىقىشىنى ئۈمۈت قىلىمەن.

مىنىڭچە بىز خەلقىمىز ئىچىدە ۋەھىمە پەيدا قىلىش ئارقىلىق خەلقىمىزنى رىغبەتلەندۈرۈش ۋە ئۈمۈتلەندۈرۈش مەخسىتىگە يىتەلمەيمىز. مىنىڭچە بىز چوقۇم خىتاينىڭ دۇنياغا بولغان تەھدىتىنى ئاساس قىلىپ تەشۋىق قىلىپ، بىزنىڭ تەقدىرىمىز بىلەن دۇنيانىڭ تەقدىرىنى، بىزنىڭ مەنپەتىمىز بىلەن دۇنيانىڭ بولۇپمۇ كۈچلۈك دۆلەتلەرنىڭ مەنپەتىنى ئۆز ئارا باغلاشقا تىرىشىشىمىز كىرەك؛ بولمىسا ھىچكىم بىزگە ئىچىنى ئاغرىتىپ، بىزنى مۇستەققىل قىلىپ قويمايدۇ.

گىرمانىيەدە يۈز بەرگەن ھۇجۇمدىن كىلىپ چىققان ئويلار

گىرمانىيەدە يۈز بەرگەن ھۇجۇمدىن كىلىپ چىققان ئويلار

Yingi yiziq nusqisi
https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2020/01/girmaniyede-yuz-bergen-hujumdin-kilip.html

مەمەت ئىمىن

مەن يىقىندا سىياسى ئاكىتىپلىرىمىز ۋە سەرخىللىرىمىز دۇچ كىلىۋاتقان تەنقىت ۋە ھۇجۇملار توغۇرسىدا ئۆز كۆز قاراشلىرىمنى ئىپادىلەپ بىر ماقالە يازغان ۋە پىدائىلار ئىكرانىدا سۆھبەتتىمۇ بولغان ئىدىم. مەن ماقالامدا ۋە سۆھبەتتە ئۆزۈم كۈزەتكەن ئەھۋاللارغا ئاساسەن، خەلقىمىزنىڭ روھىي ھالىتىدىن چىقىش قىلىپ، خەلقىمىز ئارىسىدا خىلى ئۇزۇندىن بىرى داۋام قىلىپ كىلىۋاتقان، ئۆز -ئارا گۇمان قىلىش ۋە ئۆز- ئارا ئىنكار قىلىش تۈپەيلىدىن كىلىپ چىققان ئۆز - ئارا خاتا چۈشىنىش، ئۆز ئارا ئەيىپلەش ۋە ئۆز- ئارا ھاقارەت قىلىشنىڭ سەۋەپلىرى، ئۇنىڭغا قانداق مۇئامىلە قىلىش ۋە ئۇنىڭدىن قانداق ساقلىنىش توغۇرسىدا بەزى كۆز قاراشلىرىمنى ئوتۇرغا قويغان ئىدىم. مەن تۆۋەندە 12 - يانۋار كۈنى گىرمانىيەدە يۈز بەرگەن تەھدىت تۈسىنى ئالغان ھۇجۇم مۇناسىۋىتى بىلەن يۇقىرىدا تىلغا ئالغان ماقالىغا قوشۇمقە قىلىپ، بۇ ھۇجۇمغا مۇناسىۋەتلىك شەخىسلەر توغۇرسىدا ئەمەس بەلكى بۇ ھۇجۇمنىڭ خارەكتىرى توغۇرسىدا قاراشلىرىمنى ئوتۇرغا قويۇپ ئۆتمەكچى.

كۆپۈنچىمىزگە مەلۇم بولغاندەك، ئۆتكەن ئىككى ئۈچ يىل ئىچىدە ۋەتەندىكى ۋەزىيەتنىڭ ئېغىرلىشىشى، مىللىيونلىغان بىگۇناھ ئىنسانلىرىمىزنىڭ لاگىر، تۈرمىلەرگە سولىنىشى، ۋەتەندىكى ئۇرۇق تۇققانلار بىلەن بولغان ئالاقىنىڭ ئۈزۈلىشى شۇنداقلا ۋەتەندىكى خەلقىمىز دۇچ كىلىۋاتقان ئېرقىي قىرغىنچىلىقلار سەۋەبىدىن، مۇھاجىرەتتىكى مۇتلەق كۆپ ساندىكى خەلقىمىزنىڭ خىتاي كومۇنىستىك ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭ ئەمەلدارلىرىغا بولغان غەزەپ نەپرىتى تولۇپ تاشقان؛  نۇرغۇن كىشىلىرىمىز چارەسىزلىك تۈپەيلىدىن ئەندىشە قىلىشقا، قايغۇرۇشقا، چۈشكۈنلىشىشكە ۋە ئۆز- ئارا گۇمان قىلىشقا يۈزلەنگەن بولۇپ، ئۇلارنىڭ پىسخىكىسىدا پەيدا بولغان بۇ ئۆزگۈرۈشلەر تۈپەيلىدىن، خەلقىمىز ئىچىدە ئۆز - ئارا ھۇجۇم قىلىدىغان، بولۇپمۇ خەلقىمىز ئىچىدە تونۇلغان ۋە داۋادا كۆزگە كۆرۈنگەن شەخىسلىرىمىزنى قارىلاپ، ئۇلارنى ھاقارەتلەيدىغان  ئەھۋاللار بىراز كۆپىيىپ قالغان بولسىمۇ، بىراق سىياسى ئاكىتىپلىرىمىز ۋە سەرخىللىرىمىزگە ھۇجۇم قىلغانلار، ئاساسەن ئۆزلىرىنى ۋەتەن مىللەتكە ئەڭ كۆڭۈل بۆلىدىغان  ھەقىقىي مىللەتچى قىلىپ تەسۋىرلەش ئارقىلىق، قارشى تەرەپنى ئىنكار قىلىپ، ئۇلارنى خىتاينىڭ مەنپەتى ئۈچۈن خىزمەت قىلىدىغان خائىن، ساتقۇن قىلىپ كۆرسۈتۈشكە تىرىشىپ كەلگەن. ئۇلارنىڭ ھىچ بىرى، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ خەلقىمىزگە قاراتقان قىرغىنچىلىق سىياسىتىنى ئەمىلىلەشتۈرىۋاتقان قورچاق ھاكىمىيەت ۋە ئۇنىڭ ئەمەلدارلىرىغا ئوچۇقتىن ئوچۇق يان تاياق بولۇش ۋە ئۇلارنى قوغداش مەقسىتىدە، قارشى تەرەپكە ۋە ياكى سىياسى ئاكتىپلىرىمىزغا، سەرخىللىرىمىزغا ھۇجۇم قىلىپ باقمىغان ئىدى. بۇ قەتىم گىرمانىيەدە يۈز بەرگەن تەھدىت تۈسىنى ئالغان ھۇجۇم ماڭا بەكلا غەيرى تۇيۇلدى. بولۇپمۇ گىرمانىيەدەك دەموكراتىك قانۇن دۆلىتىدە ئۇزۇن ياشاپ كىلىۋاتقان، ھۇجۇم قىلغۇچىنىڭ ئۇ جاسارەتنى نەردىن ئالغانلىقى مەنى تىخىمۇ ھەيران قالدۇردى. چۈنكى خىتاي ھۆكۈمۈتى ۋە ئۇنىڭ ۋەتەندىكى قورچاق ھاكىمىيىتىنىڭ ۋەتەندە يۈزگۈزىۋاتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىق سىياسىتىنىڭ زىيىنىغا ئۇچۇرغانلار يالغۇز مەلۇم بىر شەخىس ۋە ياكى ئۇنىڭ ئائىلىسىدىكىلەر بولۇپ قالماستىن، بەلكى ۋەتەندىكى مىليونلىغان خەلقىمىز، مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان كۆپلىگەن ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇرۇق تۇققان، خۇلۇم خوشنا ۋە دوست بۇرادەرلىرى ئىدى. ۋەتەندىكى قىرغىنچىلىققا نارازى بولغان ۋە غەزەپ - نەپرەتكە تولغانلار، يالغۇز بىر ياكى بىر نەچچە شەخىس بولماستىن، مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان، تومۇرىدا ئۇيغۇر قەنى ئەقىۋاتقان ھەر بىر ئۇيغۇر ئىدى. چۈنكى بۇ تەھدىت ۋە ھۇجۇم يالغۇز ئۆز - ئارا زىددىيىتى بار ئىككى شەخىس ئارىسىدىكى تەھدىت ۋە ھۇجۇم بولماستىن، بەلكى  مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان پۈتۈن ئۇيغۇرغا قىلىنغان تەھدىت ۋە ھۇجۇم ئىدى. ئۇ 70 يىلدىن بىرى بىزنى مۇستەملىكە قىلىپ كەلگەن، مىللىيونلىغان بىگۇناھ ئىنسانلىرىمىزنى لاگىرلارغا سولاپ جازالاۋاتقان قانخور ھاكىمىيەتنى قوللاپ،  ئۇلار تەرىپىدىن مۇستەملىكە قىلىنغان، خورلانغان ۋە دەپسەندە قىلىنغان خەلققە قىلىنغان تەھدىت ۋە ھۇجۇم ئىدى. ئۇ كومىنىستىك خىتاي ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭ سادىق قوللىغۇچىلىرى زومىگەرلىك ئىدىيەسىنىڭ دىموكراتىك قانۇن جەمىيىتىگە سىڭىپ كىرىشى، ئۇنى ئاياق ئاستى قىلىشى ۋە ئۇنىڭغا قىلغان تەھدىتى ئىدى.

مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان خىتايلار ئىچىدە،  خىتاي كومۇنىستىك ھاكىمىيىتىنى ۋە ئۇ يۈرگۈزىۋاتقان سىياسەتنى قوللاپ، غەرىپتە خىتاي كومىنىستىك ھاكىمىيىتىگە قارشى پالىيەت ئەلىپ بەرىۋاتقان دىموكراتىك ۋە ئىنسان ھەقلىرى پالىيەتچىلىرىگە قارشى تۇردىدىغان خىتايلار خەلى كۆپ بولسىمۇ، بىراق خىتاي دۆلىتى قانداقلا بولسۇن خىتاي خەلقىنىڭ دۆلىتى بولۇپ، خىتاي ھۆكۈمىتى بولسا ئۇلارغا ۋەكىللىق قىلىدىغان ھاكىمىيەتتۇر. ئۇلار ئارىسىدىكى زىدىيەت پەقەتلا ھاكىمىيەت ئۈستىدىكى كومىنىست پارتىيە بىلەن ئۆكتىچى پارتىيە ۋە تەشكىلاتلار،  ياكى ھاكىمىيەتنى قوللۇغىچىلار بىلەن ھاكىمىيەتكە قارشى تۇرىدىغان ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى زىدىيەت بولۇپ، بىز بىلەن خىتاي كومىنىست ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭ قورچاق ئەمەلدارلىرى ئارىسىدىكى زىددىيەت ھەرگىزمۇ ئۇلارغا ئوخشاش ھاكىمىيەت بىلەن ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى زىددىيەت بولماستىن، بەلكى مۇستەملىكە قىلغۇچى بىلەن مۇستەملىكە قىلىنغۇچى، ئەزگۈچى بىلەن ئىزىلگۈچى، قىرغىن قىلغۇچى بىلەن قىرغىن قىلىنغۇچى ئارىسىدىكى مۇرەسسە قىلغىلى بولمايدىغان دوست بىلەن دۈشمەن ئوتتۇرىسىدىكى زىددىيەت. بۇنداق بىر ئەھۋال ئاستىدا، ئەركىن دۇنيادا ياشاۋاتقان ھەر قانداق بىر ئۇيغۇرنىڭ مۇستەملىكە ھاكىمىيەتنى ۋە ئۇنىڭ قورچاق ئەمەلدارلىرىنى قوغداش ۋە ئۇلارغا يان تاياق بولۇش مەقسىتىدە، ھەر قانداق بىر ئۇيغۇرغا قىلغان تەھدىتى، پۈتۈن ئۇيغۇر خەلقىگە قىلىنغان تەھدىت ۋە مىللەتكە قىلغان خائىنلىق ھىساپلىنىدۇ.

ھەممىمىزگە مەلۇم بولغاندەك ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە گىرمانىيە بىلەن ياپۇنىيە، خوشنا دۆلەتلەرگە قارشى كەڭ كۆلەمدە ئۇرۇش قوزغاش ئارقىلىق، ئىنسانىيەتكە قارشى نۇرغۇن جىنايەتلەرنى ئۆتكۈزگەن بولۇپ، گەرچە ئۇ گىرمان خەلقى ۋە ياپۇن خەلقىنىڭ جىنايىتى بولماستىن، بەلكى ئاساسلىقى ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشىنى قوزغىغان ئەينى ۋاقىتتىكى گىرمانىيە ھۆكۈمىتى بىلەن ياپۇنىيە ھۆكۈمىتىنىڭ جىنايىتى ئىدى. بىراق ئۇرۇش بىلەن بىۋاستە مۇناسىۋىتى بولغان ۋە ئۇرۇشنى ئوچۇقتىن ئوچۇق قوللاپ ھىمايە قىلغان كۆپلىگەن ئىنسانلار، ئۇرۇشتىن كىيىن ئوخشىمىغان دەرىجىدە جازاغا ئۇچۇرغان، ۋە ياكى كەم دىگەندە ئۇلار ئۆزلىرىنى ئىنسانلىق ئەخلاقى جەھەتتە جىنايەتچى ھىساپلىغان ھەم زىيانكەشلىككە ئۇچرىغانلاردىن ئەپۇ سوراشقان ۋە تۆۋە قىلىشقان.

نورمالدا بىز نەدە ۋە قانداق ئائىلىدە دۇنياغا كىلىشىمىزنى، كىمنىڭ تۇققىنى بولۇشىمىزنى ئالدىن بەلگۈلىيەلمەيمىز. بىر ئىنساننىڭ مەلۇم بىر جىنايەتچى قانخۇر ۋە ياكى ئوغرى بۇلاڭچىنىڭ ئەۋلادى ياكى تۇققىنى بولۇشى، ئۇ ئىنساننىڭ خاتالىقى ئەمەس. ھىچكىم ئۆز ئاتا- ئانىسى ۋە ئاكا - ئۇكا، ئاچا - سىڭلىسىنى تاللىيالمايدۇ؛ بىراق ھەرقانداق ئىنسان جىنايەتچى قانخور ۋە ياكى ئوغرى بۇلاڭچىغا نىسبەتەن قانداق پوزىتسىيە تۇتۇشنى، كىمنى قوللاپ كىمگە قارشى تۇرۇشنى، نىمە دىيىشنى، نىمە ئىش قىلىشنى تاللىيالايدۇ. ئەگەر بىر ئىنسان ئۆز تۇققىنى قىلىۋاتقان جىنايەتتىن ئۆزىنى تارتىپ، ئۇ تۇققىنى بىلەن چىگرىسىنى ئايرىسا، ئۇ تۇققىنى ئۆتكۈزگەن جىنايەتكە ئورتاق بولمىسا، ۋە  ئۇنىڭغا قارشى نارازىلىقىنى بىلدۈرسە، ئۇ ئىنساننىڭ كىم بولۇشىدىن قەتتىي نەزەر، ئۇنىڭغا نورمال مۇئامىلە قىلىش، ياكى ئۇ ئىنسان بىلەن نورمال ئالاقىدە بولۇش يامان ئىش ئەمەس. لىكىن ئۇ ئىنسان ئەركىن دۇنيادا ياشاپ تۇرۇپ، مۇستەملىكە ھاكىمىيەت تەرىپىدە تۇرۇپ، مىللەتنىڭ مەنپەتىگە زىيان سالسا، مىللەتكە قارشى جىنايەت ئۆتكۈزگەن تۇققانلىرىدىن چەت چىگىرسىنى ئايرىماي، تۇققىنىڭ جىنايىتىگە ئورتاق بولسا، ئۇ تۇققىنىنىڭ جىنايىتىگە يان تاياق بولۇپ، ئۇنى قوللىسا، قوغدىسا، ئۇ چاغدا بىزگە چۈشكەن ۋە بىز قىلالايدىغان ۋەزىپە ئالدى بىلەن ئۇلارنى ئەيىپلەش، ئۇلارنى قانۇنى جاۋاپكارلىققا تارتىپ، ئۆتكۈزگەن خاتالىقى ۋە جىنايىتىنىڭ بەدىلىنى تۆلەتكۈزۈشتۇر.

ۋەتەندىن ئايرىلىپ، مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان نۇرغۇنلىغان ئۇيغۇرلار ۋە ئۇلارنىڭ ئاتا ئانىسى ۋەتەندە ھۆكۈمەت خادىملىرى بولۇپ خىزمەت قىلغان. بىرلىرىمىز ياكى بەزىلىمىزنىڭ ئاتا - ئانىسى خەلى يۇقۇرى دەرىجىلىك مەنسەپلەر تۇتقان. ئۇلار گەرچە ۋەتەندە ھۆكۈمەتنىڭ سىياسىتىگە بوي سۇنۇپ، باشلىقىنىڭ بۇيرىقىغا بىنائەن ئىش قىلىپ، بىلىپ بىلمەي مىللەتنىڭ مەنپەتىگە زىيان سالغان بولسىمۇ، بىراق ئۇلارنىڭ خەلى كۆپ قىسمى ئەركىن دۇنياغا چىققاندىن كىيىن، ئۆزىنىڭ ئۆتمۈشتە ئۆتكۈزگەن خاتالىقلىرى ۋە خىتاي ھاكىمىيىتىنىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان مۇستەملىكە، قىرغىنچىلىق سىياسىتىنىڭ ھەقىقىي ماھىيىتىنى تونۇپ يەتكەن، ھەتتا بەزىلەر خىتاي ھاكىمىيىتىنىڭ مۇستەملىكە سىياسىتىگە ئوچۇق ئاشكارە جەڭ ئەلان قىلىدىغان سىياسى ئاكىتىپلارغا ئايلانغان. گەرچە ئارىمىزدا ئاستىرىتتىن شەخسى مەنپەئەتىنى دەپ، يوشۇرۇن ھالدا خىتاي ھاكىمىيىتى ئۈچۈن خىزمەت قىلىدىغانلار ئازدۇر - كۆپتۇر بولۇش ئىھتىمالى بولسىمۇ، بىراق ئۆزىنى ئۇيغۇر دەپ قارىغان بىرسىنىڭ خىتاي ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭ ۋەتىنىمىزدىكى قورچاق رەھبىرىنى قوغداش مەقسىتىدە، سىياسى ئاكتىپلىرىمىزنىڭ ۋەتەندىكى ئۇرۇق تۇققانلىرىنىڭ ھاياتىغا تەھدىت سەلىپ، ھۇجۇم قىلىشى، ئۇچىغا چىققان نامەرتلىك بولۇپلا قالماستىن، بەلكى ئۇ مىللەتكە قىلىنغان ئاسىيلىق.

ئەگەر بىز يىقىنقى تارىخىمىزغا قارايدىغان بولساق، ئۆز مەنپەتى ئۈچۈن مىللەتنىڭ مەنپەئەتىنى قۇربان قىلىپ، مۇستەملىكە ھاكىمىيەت ئۈچۈن خىزمەت قىلغان ۋە ياكى مۇستەملىكە ھاكىمىيەتكە يان تاياق بولغان غالچىلار ئۆتكەن. بۇ قەتىم گىرمانىيەدە يۈز بەرگەن ھۇجۇم، بىزنىڭ مۇھاجىرەتتىكى ۋەتەن داۋايىمىزدا يۈز بەرگەن بىردىن بىر ھۇجۇم ئەمەس. ئەگەر بىز بۇ ئىشقا يىتەرلىك ئەھمىيەت بىرىپ، بۇ ئىشنى لايىقىدا ھەل قىلمىساق، بۇنداق ھۇجۇملار بۇنىڭدىن كىيىن يەنە يۈز بەرىشى ھەتتە كۆپىيىشى مۈمكىن. شۇڭا ھەممىمىز بۇ قەتىمقى ھۇجۇم نىمە سەۋەپتىن ئوتۇرىغا چىقتى؟ ھۇجۇم قىلغۇچى خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ قولى يەتمەيدىغا ئەركىن، دىموكراتىك قانۇن دۆلىتىدە ياشاپ تۇرۇپ، ئۇيغۇرلارنىڭ مەنپەتىگە قارشى ھالدا، باشقىلارغا تەھدىت قىلىدىغان  جاسارەتنى زادى نەدىن ئالدى؟ دىگەن مەسىلە ئۈستىدە چوڭقۇر ئويلىنىپ باقساق.

مەنىڭ قارىشىمچە ئۇنىڭ سەۋەبىنى تۆۋەندىكى نۇقتىلارغا يىغىنچاقلاش مۇمكىن. بىرىنچى: ھۇجۇم قىلغۇچىدا ھازىر خىتاي ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭغا تەۋە بولغان ئەمەلدارلاردا شۇنداقلا ئۇلارنىڭ ئائىلىسىدىكىلەردە ئومۇمىيۈزلۈك مەۋجۇت بولغان زومىگەرلىك ئىدىيەسىنىڭ مەۋجۇتلىقىنى كۆرۈۋەلىش مۇمكىن. ئىككىنچى: ھۇجۇم قىلغۇچى گەرچە ئۇزۇن مۇددەت غەرىپتە ياشىغان بولسىمۇ لىكىن ئۇنىڭ ھىچقانداق قانۇن ئېڭىنىڭ يوقلۇقى، ئىش بەجىرىش ئۇسۇلىدا يەنىلا ئۆكتەملىك، مۇتىھەملىك، نامەرتلىك بارلىقىنى كۆرسىتىدۇ؛ يەنى قارشى تەرەپكە ياكى رىقابەتچىسىگە كۈچى يەتمىگەندە ئۇنىڭ ئاجىز يېرىنى تۇتىۋەلىپ، قارشى تەرەپنىڭ ئۇرۇق -تۇققانلىرىنىڭ ھاياتىغا تەھدىت سەلىش ئارقىلىق قارشى تەرەپنى مەغلۇپ قىلىشقا ئۇرۇنۇشتىن ئىبارەت. بۇ ئۇچىغا چىققان نامەرتلىك بولۇپ، ھەرگىزمۇ مەرت، نورمال ئادەمنىڭ قىلىدىغان ئىشى ئەمەس. ئۈچۈنچى: ھۇجۇم قىلغۇچىدا خىتاي ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ ۋەتىنىمىزدىكى قورچاق ئەمەلدارلىرىنى كۈچلۈك يۆلەنچۈك دەپ بىلىدىغان ياكى ئۇلارنىڭ قولى بىلەن خالىغان ئادەمنى جازالىيالايمەن دەيدىغان ئاڭ بارلىقىنى ئىپادىلەيدۇ. بىلىشىمىز كىرەككى نۇر بەكرىمۇ شۇنداق چوڭ ئەمەللەرگە ئەرىشكەن. تۆتىنچى: مۇھاجىرەتتىكىلەرنىڭ ئۆز- ئارا شەخسىي زىددىيەت ۋە ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى زىددىيەت بىلەن مۇستەملىكە ھاكىمىيەت ۋە مۇستەملىكە قىلىنغۇچى خەلق ئارىسىدىكى زىددىيەتنى كەسكىن پەرقلەندۈرمەسلىكىمۇ سەۋەپ بولغان. شۇنى ئەنىق بىلىشىمىز كىرەككى كۆپۈنچە ئىنسانلىرىمىز ۋە تەشكىلاتلىرىمىز ئارىسىدىكى زىدىيەتلەر، شەخسىي زىددىيەت ۋە ياكى ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى زىددىيەت بولۇپ، ئۇ پەقەتلا شەخسىي مۇناسىۋەت، كۆز قاراشتىكى پەرىق تۈپەيلىدىن كىلىپ چىققان، ئەمما خىتاي ھاكىمىيىتى ۋە ئۇنىڭ قورچاق ئەمەلدارلىرى بىلەن مۇتلەق كۆپ ساندىكى ئۇيغۇرلار ئارىسىدىكى زىددىيەت ھەرگىزمۇ شەخسىي زىددىيەت ياكى ئۆكتىچىلەر ئارىسىدىكى زىددىيەت بولماستىن، بەلكى مۇستەملىكە قىلغۇچى بىلەن مۇستەملىكە قىلىنغۇچى خەلق ئارىسىدىكى زىددىيەتتۇر. بەشىنچى: بىزدىكى پىرىنسىپسىزلىق ۋە كۆڭەلچەلىك.

ئۇنداقتا بىز كەلگۈسىدە بۇنداق مەسىلىلەرگە دۇچ كەلگەندە قانداق قىلىمىز؟  مەسىلىنى قانداق بىر تەرەپ قىلىمىز ۋە ئۇنىڭدىن قانداق ساقلىنىمىز؟ مىنىڭ قارشىمچە ئالدى بىلەن بىز، خەلقىمىز بىلەن مۇستەملىكە ھاكىمىيەت ئارىسىدىكى زىددىيەتنىڭ ماھىيىتىنى ئەنىق تونۇپ يىتىشىمىز، ئۇلارغا مۇئامىلە قىلغاندا، ھەرگىزمۇ شەخسىي زىددىيەت ۋە خەلقىمىز ئارىسىدىكى كۆز قاراش پەرقىدىن كىلىپ چىققان ئۆكتىچىلىك خارەكتەرىدىكى زىددىيەتلەرگە ئوخشاش مۇھامىلە قىلماسلىقىمىز لازىم. بولۇپمۇ شەخسىي زىددىيەتلەر ۋە ئۆز - ئارا ئۆچمەنلىك تۈپەيلىدىن، ئۆز پىرىنسىپىمىزنى يوقۇتۇپ قويماسلىقىمىز، دۈشمەنگە دۈشمەندەك، رىقابەتچىمىزگە رىقابەتچىمىزدەك مۇئامىلە قىلىشىمىز كىرەك. خىتاي ھاكىمىيىتىنى ۋە ئۇنىڭ ئەمەلدارلىرىنى قوللايدىغان، ئۇلارغا يان تاياق بولۇپ، خەلقىمىزنىڭ مەنپەتىگە زىيان سالىدىغان سۆز ۋە ئىش- ھەركەتلەرنى قىلىدىغان غالچىلارغا ھەرگىز دوستانە، جامائەت مۇئامىلىسى قىلماسلىقىمىز، ئۇلارنى يىتىم قالدۇرىشىمىز كىرەك. زۆرۈر بولغاندا قانۇن بويىچە ئۆز ھەق ھوقۇقىمىزنى قوغداپ، ئۇلارنى تۇرىۋاتقان دۆلەتنىڭ قانۇنىڭ كۈچىگە تايىنىپ، جازاغا تارتىشىمىز كىرەك. ئەڭ موھىمى، بىز چوقۇم پرىنسىپسىزلىق ۋە كۆڭەلچەكلىكىمىزنى تاشلاپ، پىرىنسىپال مەسىلىلەرگە پىرىنسىپ بويىچە مۇئامىلە قىلىشىمىز كىرەك.

2020 – يىلى 1 – ئاينىڭ 16 - كۈنى

Girmaniyede yüz bergen hujumdin kilip chiqqan oylar

Girmaniyede yüz bergen hujumdin kilip chiqqan oylar

كونا يىزىق نۇسقىسى
https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2020/01/blog-post.html

Memet Emin

Men yiqinda siyasi akitiplirimiz we serxillirimiz duch kiliwatqan tenqit we hujumlar toghursida öz köz qarashlirimni ipadilep bir maqale yazghan we pidailar ikranida söhbettimu bolghan idim. Men maqalamda we söhbette özüm küzetken ehwallargha asasen, xelqimizning rohiy halitidin chiqish qilip, xelqimiz arisida xili uzundin biri dawam qilip kiliwatqan, öz -ara guman qilish we öz- ara inkar qilish tüpeylidin kilip chiqqan öz - ara xata chüshinish, öz ara eyiplesh we öz- ara haqaret qilishning sewepliri, uninggha qandaq muamile qilish we uningdin qandaq saqlinish toghursida bezi köz qarashlirimni oturgha qoyghan idim. Men töwende 12 - yanwar küni Girmaniyede yüz bergen tehdit tüsini alghan hujum munasiwiti bilen yuqirida tilgha alghan maqaligha qoshumqe qilip, bu hujumgha munasiwetlik shexisler toghursida emes belki bu hujumning xarektiri toghursida qarashlirimni oturgha qoyup ötmekchi.

Köpünchimizge melum bolghandek, ötken ikki üch yil ichide wetendiki weziyetning éghirlishishi, milliyonlighan bigunah insanlirimizning lagir, türmilerge solinishi, wetendiki uruq tuqqanlar bilen bolghan alaqining üzülishi shundaqla wetendiki xelqimiz duch kiliwatqan érqiy qirghinchiliqlar sewebidin, muhajirettiki mutleq köp sandiki xelqimizning Xitay komunistik hakimiyiti we uning emeldarlirigha bolghan ghezep nepriti tolup tashqan;  nurghun kishilirimiz charesizlik tüpeylidin endishe qilishqa, qayghurushqa, chüshkünlishishke we öz- ara guman qilishqa yüzlen’gen bolup, ularning pisxikisida peyda bolghan bu özgürüshler tüpeylidin, xelqimiz ichide öz - ara hujum qilidighan, bolupmu xelqimiz ichide tonulghan we dawada közge körün’gen shexislirimizni qarilap, ularni haqaretleydighan  ehwallar biraz köpiyip qalghan bolsimu, biraq siyasi akitiplirimiz we serxillirimizge hujum qilghanlar, asasen özlirini weten milletke eng köngül bölidighan  heqiqiy milletchi qilip teswirlesh arqiliq, qarshi terepni inkar qilip, ularni Xitayning menpeti üchün xizmet qilidighan xain, satqun qilip körsütüshke tiriship kelgen. Ularning hich biri, Xitay hökümitining xelqimizge qaratqan qirghinchiliq siyasitini emilileshtüriwatqan qorchaq hakimiyet we uning emeldarlirigha ochuqtin ochuq yan tayaq bolush we ularni qoghdash meqsitide, qarshi terepke we yaki siyasi aktiplirimizgha, serxillirimizgha hujum qilip baqmighan idi. Bu qetim Girmaniyede yüz bergen tehdit tüsini alghan hujum manga bekla gheyri tuyuldi. Bolupmu Girmaniyedek demokratik qanun dölitide uzun yashap kiliwatqan, hujum qilghuchining u jasaretni nerdin alghanliqi meni tiximu heyran qaldurdi. Chünki Xitay hökümüti we uning wetendiki qorchaq hakimiyitining wetende yüzgüziwatqan irqiy qirghinchiliq siyasitining ziyinigha uchurghanlar yalghuz melum bir shexis we yaki uning ailisidikiler bolup qalmastin, belki wetendiki milyonlighan xelqimiz, muhajirette yashawatqan köpligen Uyghurlarning uruq tuqqan, xulum xoshna we dost buraderliri idi. Wetendiki qirghinchiliqqa narazi bolghan we ghezep - nepretke tolghanlar, yalghuz bir yaki bir nechche shexis bolmastin, muhajirette yashawatqan, tomurida Uyghur qeni eqiwatqan her bir Uyghur idi. Chünki bu tehdit we hujum yalghuz öz - ara ziddiyiti bar ikki shexis arisidiki tehdit we hujum bolmastin, belki  muhajirette yashawatqan pütün Uyghurgha qilin’ghan tehdit we hujum idi. U 70 yildin biri bizni mustemlike qilip kelgen, milliyonlighan bigunah insanlirimizni lagirlargha solap jazalawatqan qanxor hakimiyetni qollap,  ular teripidin mustemlike qilin’ghan, xorlan’ghan we depsende qilin’ghan xelqqe qilin’ghan tehdit we hujum idi. U koministik Xitay hakimiyiti we uning sadiq qollighuchiliri zomigerlik idiyesining dimokratik qanun jemiyitige singip kirishi, uni ayaq asti qilishi we uninggha qilghan tehditi idi.

Muhajirette yashawatqan Xitaylar ichide,  Xitay komunistik hakimiyitini we u yürgüziwatqan siyasetni qollap, gheripte Xitay koministik hakimiyitige qarshi paliyet elip beriwatqan dimokratik we insan heqliri paliyetchilirige qarshi turdidighan Xitaylar xeli köp bolsimu, biraq Xitay döliti qandaqla bolsun Xitay xelqining döliti bolup, Xitay hökümiti bolsa ulargha wekilliq qilidighan hakimiyettur. Ular arisidiki zidiyet peqetla hakimiyet üstidiki kominist partiye bilen öktichi partiye we teshkilatlar,  yaki hakimiyetni qollughichilar bilen hakimiyetke qarshi turidighan öktichiler arisidiki zidiyet bolup, biz bilen Xitay kominist hakimiyiti we uning qorchaq emeldarliri arisidiki ziddiyet hergizmu ulargha oxshash hakimiyet bilen öktichiler arisidiki ziddiyet bolmastin, belki mustemlike qilghuchi bilen mustemlike qilin’ghuchi, ezgüchi bilen izilgüchi, qirghin qilghuchi bilen qirghin qilin’ghuchi arisidiki muresse qilghili bolmaydighan dost bilen düshmen otturisidiki ziddiyet. Bundaq bir ehwal astida, erkin dunyada yashawatqan her qandaq bir Uyghurning mustemlike hakimiyetni we uning qorchaq emeldarlirini qoghdash we ulargha yan tayaq bolush meqsitide, her qandaq bir Uyghurgha qilghan tehditi, pütün Uyghur xelqige qilinghan tehdit we milletke qilghan xainliq hisaplinidu.

Hemmimizge melum bolghandek ikkinchi dunya urushi mezgilide Girmaniye bilen Yapuniye, xoshna döletlerge qarshi keng kölemde urush qozghash arqiliq, insaniyetke qarshi nurghun jinayetlerni ötküzgen bolup, gerche u Girman xelqi we Yapun xelqining jinayiti bolmastin, belki asasliqi ikkinchi dunya urushini qozghighan eyni waqittiki Girmaniye hökümiti bilen Yapuniye hökümitining jinayiti idi. Biraq urush bilen biwaste munasiwiti bolghan we urushni ochuqtin ochuq qollap himaye qilghan köpligen insanlar, urushtin kiyin oxshimighan derijide jazagha uchurghan, we yaki kem digende ular özlirini insanliq exlaqi jehette jinayetchi hisaplighan hem ziyankeshlikke uchrighanlardin epu sorashqan we töwe qilishqan.

Normalda biz nede we qandaq ailide dunyagha kilishimizni, kimning tuqqini bolushimizni aldin belgüliyelmeymiz. Bir insanning melum bir jinayetchi qanxur we yaki oghri bulangchining ewladi yaki tuqqini bolushi, u insanning xataliqi emes. Hichkim öz ata- anisi we aka - uka, acha - singlisini talliyalmaydu; biraq herqandaq insan jinayetchi qanxor we yaki oghri bulangchigha nisbeten qandaq pozitsiye tutushni, kimni qollap kimge qarshi turushni, nime diyishni, nime ish qilishni talliyalaydu. Eger bir insan öz tuqqini qiliwatqan jinayettin özini tartip, u tuqqini bilen chigrisini ayrisa, u tuqqini ötküzgen jinayetke ortaq bolmisa, we  uninggha qarshi naraziliqini bildürse, u insanning kim bolushidin qettiy nezer, uninggha normal muamile qilish, yaki u insan bilen normal alaqide bolush yaman ish emes. Likin u insan erkin dunyada yashap turup, mustemlike hakimiyet teripide turup, milletning menpetige ziyan salsa, milletke qarshi jinayet ötküzgen tuqqanliridin chet chigirsini ayrimay, tuqqining jinayitige ortaq bolsa, u tuqqinining jinayitige yan tayaq bolup, uni qollisa, qoghdisa, u chaghda bizge chüshken we biz qilalaydighan wezipe aldi bilen ularni eyiplesh, ularni qanuni jawapkarliqqa tartip, ötküzgen xataliqi we jinayitining bedilini töletküzüshtur.

Wetendin ayrilip, muhajirette yashawatqan nurghunlighan Uyghurlar we ularning ata anisi wetende hökümet xadimliri bolup xizmet qilghan. Birlirimiz yaki bezilimizning ata - anisi xeli yuquri derijilik mensepler tutqan. Ular gerche wetende hökümetning siyasitige boy sunup, bashliqining buyriqigha binaen ish qilip, bilip bilmey milletning menpetige ziyan salghan bolsimu, biraq ularning xeli köp qismi erkin dunyagha chiqqandin kiyin, özining ötmüshte ötküzgen xataliqliri we Xitay hakimiyitining Uyghurlargha qaratqan mustemlike, qirghinchiliq siyasitining heqiqiy mahiyitini tonup yetken, hetta beziler Xitay hakimiyitining mustemlike siyasitige ochuq ashkare jeng elan qilidighan siyasi akitiplargha aylan’ghan. Gerche arimizda astirittin shexsi menpeetini dep, yoshurun halda Xitay hakimiyiti üchün xizmet qilidighanlar azdur - köptur bolush ihtimali bolsimu, biraq özini Uyghur dep qarighan birsining Xitay hakimiyiti we uning wetinimizdiki qorchaq rehbirini qoghdash meqsitide, siyasi aktiplirimizning wetendiki uruq tuqqanlirining hayatigha tehdit selip, hujum qilishi, uchigha chiqqan namertlik bolupla qalmastin, belki u milletke qilin’ghan asiyliq.

Eger biz yiqinqi tariximizgha qaraydighan bolsaq, öz menpeti üchün milletning menpeetini qurban qilip, mustemlike hakimiyet üchün xizmet qilghan we yaki mustemlike hakimiyetke yan tayaq bolghan ghalchilar ötken. Bu qetim Girmaniyede yüz bergen hujum, bizning muhajirettiki weten dawayimizda yüz bergen birdin bir hujum emes. Eger biz bu ishqa yiterlik ehmiyet birip, bu ishni layiqida hel qilmisaq, bundaq hujumlar buningdin kiyin yene yüz berishi hette köpiyishi mümkin. Shunga hemmimiz bu qetimqi hujum nime seweptin oturigha chiqti? hujum qilghuchi Xitay hökümitining qoli yetmeydigha erkin, dimokratik qanun dölitide yashap turup, Uyghurlarning menpetige qarshi halda, bashqilargha tehdit qilidighan  jasaretni zadi nedin aldi? digen mesile üstide chongqur oylinip baqsaq.

Mening qarishimche uning sewebini töwendiki nuqtilargha yighinchaqlash mumkin. Birinchi: hujum qilghuchida hazir Xitay hakimiyiti we uninggha tewe bolghan emeldarlarda shundaqla ularning ailisidikilerde omumiyüzlük mewjut bolghan zomigerlik idiyesining mewjutliqini körüwelish mumkin. Ikkinchi: hujum qilghuchi gerche uzun muddet gheripte yashighan bolsimu likin uning hichqandaq qanun éngining yoqluqi, ish bejirish usulida yenila öktemlik, mutihemlik, namertlik barliqini körsitidu; yeni qarshi terepke yaki riqabetchisige küchi yetmigende uning ajiz yérini tutiwelip, qarshi terepning uruq -tuqqanlirining hayatigha tehdit selish arqiliq qarshi terepni meghlup qilishqa urunushtin ibaret. Bu uchigha chiqqan namertlik bolup, hergizmu mert, normal ademning qilidighan ishi emes. Üchünchi: hujum qilghuchida Xitay hökümiti we uning wetinimizdiki qorchaq emeldarlirini küchlük yölenchük dep bilidighan yaki ularning qoli bilen xalighan ademni jazaliyalaymen deydighan ang barliqini ipadileydu. Bilishimiz kirekki Nur Bekrimu shundaq chong emellerge erishken. Tötinchi: muhajirettikilerning öz- ara shexsiy ziddiyet we öktichiler arisidiki ziddiyet bilen mustemlike hakimiyet we mustemlike qilin’ghuchi xelq arisidiki ziddiyetni keskin perqlendürmeslikimu sewep bolghan. Shuni eniq bilishimiz kirekki köpünche insanlirimiz we teshkilatlirimiz arisidiki zidiyetler, shexsiy ziddiyet we yaki öktichiler arisidiki ziddiyet bolup, u peqetla shexsiy munasiwet, köz qarashtiki periq tüpeylidin kilip chiqqan, emma Xitay hakimiyiti we uning qorchaq emeldarliri bilen mutleq köp sandiki Uyghurlar arisidiki ziddiyet hergizmu shexsiy ziddiyet yaki öktichiler arisidiki ziddiyet bolmastin, belki mustemlike qilghuchi bilen mustemlike qilin’ghuchi xelq arisidiki ziddiyettur. Beshinchi: bizdiki pirinsipsizliq we köngelchelik.

Undaqta biz kelgüside bundaq mesililerge duch kelgende qandaq qilimiz?  mesilini qandaq bir terep qilimiz we uningdin qandaq saqlinimiz? Mining qarshimche aldi bilen biz, xelqimiz bilen mustemlike hakimiyet arisidiki ziddiyetning mahiyitini eniq tonup yitishimiz, ulargha muamile qilghanda, hergizmu shexsiy ziddiyet we xelqimiz arisidiki köz qarash perqidin kilip chiqqan öktichilik xarekteridiki ziddiyetlerge oxshash muhamile qilmasliqimiz lazim. Bolupmu shexsiy ziddiyetler we öz - ara öchmenlik tüpeylidin, öz pirinsipimizni yoqutup qoymasliqimiz, düshmen’ge düshmendek, riqabetchimizge riqabetchimizdek muamile qilishimiz kirek. Xitay hakimiyitini we uning emeldarlirini qollaydighan, ulargha yan tayaq bolup, xelqimizning menpetige ziyan salidighan söz we ish- herketlerni qilidighan ghalchilargha hergiz dostane, jamaet muamilisi qilmasliqimiz, ularni yitim qaldurishimiz kirek. Zörür bolghanda qanun boyiche öz heq hoquqimizni qoghdap, ularni turiwatqan döletning qanuning küchige tayinip, jazagha tartishimiz kirek. Eng mohimi, biz choqum prinsipsizliq we köngelcheklikimizni tashlap, pirinsipal mesililerge pirinsip boyiche muamile qilishimiz kirek.

2020 – yili 1 – ayning 16 - küni

Qoshumche:
Malining ulanmisi: 
https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2019/12/siyasi-akitiplirimiz-duch-kiliwatqan.html
Söhbetning ulanmisi:
https://www.youtube.com/watch?v=0W-EqbLY-qU&t=39s