Girmaniyede yüz bergen hujumdin kilip chiqqan oylar

Girmaniyede yüz bergen hujumdin kilip chiqqan oylar

كونا يىزىق نۇسقىسى
https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2020/01/blog-post.html

Memet Emin

Men yiqinda siyasi akitiplirimiz we serxillirimiz duch kiliwatqan tenqit we hujumlar toghursida öz köz qarashlirimni ipadilep bir maqale yazghan we pidailar ikranida söhbettimu bolghan idim. Men maqalamda we söhbette özüm küzetken ehwallargha asasen, xelqimizning rohiy halitidin chiqish qilip, xelqimiz arisida xili uzundin biri dawam qilip kiliwatqan, öz -ara guman qilish we öz- ara inkar qilish tüpeylidin kilip chiqqan öz - ara xata chüshinish, öz ara eyiplesh we öz- ara haqaret qilishning sewepliri, uninggha qandaq muamile qilish we uningdin qandaq saqlinish toghursida bezi köz qarashlirimni oturgha qoyghan idim. Men töwende 12 - yanwar küni Girmaniyede yüz bergen tehdit tüsini alghan hujum munasiwiti bilen yuqirida tilgha alghan maqaligha qoshumqe qilip, bu hujumgha munasiwetlik shexisler toghursida emes belki bu hujumning xarektiri toghursida qarashlirimni oturgha qoyup ötmekchi.

Köpünchimizge melum bolghandek, ötken ikki üch yil ichide wetendiki weziyetning éghirlishishi, milliyonlighan bigunah insanlirimizning lagir, türmilerge solinishi, wetendiki uruq tuqqanlar bilen bolghan alaqining üzülishi shundaqla wetendiki xelqimiz duch kiliwatqan érqiy qirghinchiliqlar sewebidin, muhajirettiki mutleq köp sandiki xelqimizning Xitay komunistik hakimiyiti we uning emeldarlirigha bolghan ghezep nepriti tolup tashqan;  nurghun kishilirimiz charesizlik tüpeylidin endishe qilishqa, qayghurushqa, chüshkünlishishke we öz- ara guman qilishqa yüzlen’gen bolup, ularning pisxikisida peyda bolghan bu özgürüshler tüpeylidin, xelqimiz ichide öz - ara hujum qilidighan, bolupmu xelqimiz ichide tonulghan we dawada közge körün’gen shexislirimizni qarilap, ularni haqaretleydighan  ehwallar biraz köpiyip qalghan bolsimu, biraq siyasi akitiplirimiz we serxillirimizge hujum qilghanlar, asasen özlirini weten milletke eng köngül bölidighan  heqiqiy milletchi qilip teswirlesh arqiliq, qarshi terepni inkar qilip, ularni Xitayning menpeti üchün xizmet qilidighan xain, satqun qilip körsütüshke tiriship kelgen. Ularning hich biri, Xitay hökümitining xelqimizge qaratqan qirghinchiliq siyasitini emilileshtüriwatqan qorchaq hakimiyet we uning emeldarlirigha ochuqtin ochuq yan tayaq bolush we ularni qoghdash meqsitide, qarshi terepke we yaki siyasi aktiplirimizgha, serxillirimizgha hujum qilip baqmighan idi. Bu qetim Girmaniyede yüz bergen tehdit tüsini alghan hujum manga bekla gheyri tuyuldi. Bolupmu Girmaniyedek demokratik qanun dölitide uzun yashap kiliwatqan, hujum qilghuchining u jasaretni nerdin alghanliqi meni tiximu heyran qaldurdi. Chünki Xitay hökümüti we uning wetendiki qorchaq hakimiyitining wetende yüzgüziwatqan irqiy qirghinchiliq siyasitining ziyinigha uchurghanlar yalghuz melum bir shexis we yaki uning ailisidikiler bolup qalmastin, belki wetendiki milyonlighan xelqimiz, muhajirette yashawatqan köpligen Uyghurlarning uruq tuqqan, xulum xoshna we dost buraderliri idi. Wetendiki qirghinchiliqqa narazi bolghan we ghezep - nepretke tolghanlar, yalghuz bir yaki bir nechche shexis bolmastin, muhajirette yashawatqan, tomurida Uyghur qeni eqiwatqan her bir Uyghur idi. Chünki bu tehdit we hujum yalghuz öz - ara ziddiyiti bar ikki shexis arisidiki tehdit we hujum bolmastin, belki  muhajirette yashawatqan pütün Uyghurgha qilin’ghan tehdit we hujum idi. U 70 yildin biri bizni mustemlike qilip kelgen, milliyonlighan bigunah insanlirimizni lagirlargha solap jazalawatqan qanxor hakimiyetni qollap,  ular teripidin mustemlike qilin’ghan, xorlan’ghan we depsende qilin’ghan xelqqe qilin’ghan tehdit we hujum idi. U koministik Xitay hakimiyiti we uning sadiq qollighuchiliri zomigerlik idiyesining dimokratik qanun jemiyitige singip kirishi, uni ayaq asti qilishi we uninggha qilghan tehditi idi.

Muhajirette yashawatqan Xitaylar ichide,  Xitay komunistik hakimiyitini we u yürgüziwatqan siyasetni qollap, gheripte Xitay koministik hakimiyitige qarshi paliyet elip beriwatqan dimokratik we insan heqliri paliyetchilirige qarshi turdidighan Xitaylar xeli köp bolsimu, biraq Xitay döliti qandaqla bolsun Xitay xelqining döliti bolup, Xitay hökümiti bolsa ulargha wekilliq qilidighan hakimiyettur. Ular arisidiki zidiyet peqetla hakimiyet üstidiki kominist partiye bilen öktichi partiye we teshkilatlar,  yaki hakimiyetni qollughichilar bilen hakimiyetke qarshi turidighan öktichiler arisidiki zidiyet bolup, biz bilen Xitay kominist hakimiyiti we uning qorchaq emeldarliri arisidiki ziddiyet hergizmu ulargha oxshash hakimiyet bilen öktichiler arisidiki ziddiyet bolmastin, belki mustemlike qilghuchi bilen mustemlike qilin’ghuchi, ezgüchi bilen izilgüchi, qirghin qilghuchi bilen qirghin qilin’ghuchi arisidiki muresse qilghili bolmaydighan dost bilen düshmen otturisidiki ziddiyet. Bundaq bir ehwal astida, erkin dunyada yashawatqan her qandaq bir Uyghurning mustemlike hakimiyetni we uning qorchaq emeldarlirini qoghdash we ulargha yan tayaq bolush meqsitide, her qandaq bir Uyghurgha qilghan tehditi, pütün Uyghur xelqige qilinghan tehdit we milletke qilghan xainliq hisaplinidu.

Hemmimizge melum bolghandek ikkinchi dunya urushi mezgilide Girmaniye bilen Yapuniye, xoshna döletlerge qarshi keng kölemde urush qozghash arqiliq, insaniyetke qarshi nurghun jinayetlerni ötküzgen bolup, gerche u Girman xelqi we Yapun xelqining jinayiti bolmastin, belki asasliqi ikkinchi dunya urushini qozghighan eyni waqittiki Girmaniye hökümiti bilen Yapuniye hökümitining jinayiti idi. Biraq urush bilen biwaste munasiwiti bolghan we urushni ochuqtin ochuq qollap himaye qilghan köpligen insanlar, urushtin kiyin oxshimighan derijide jazagha uchurghan, we yaki kem digende ular özlirini insanliq exlaqi jehette jinayetchi hisaplighan hem ziyankeshlikke uchrighanlardin epu sorashqan we töwe qilishqan.

Normalda biz nede we qandaq ailide dunyagha kilishimizni, kimning tuqqini bolushimizni aldin belgüliyelmeymiz. Bir insanning melum bir jinayetchi qanxur we yaki oghri bulangchining ewladi yaki tuqqini bolushi, u insanning xataliqi emes. Hichkim öz ata- anisi we aka - uka, acha - singlisini talliyalmaydu; biraq herqandaq insan jinayetchi qanxor we yaki oghri bulangchigha nisbeten qandaq pozitsiye tutushni, kimni qollap kimge qarshi turushni, nime diyishni, nime ish qilishni talliyalaydu. Eger bir insan öz tuqqini qiliwatqan jinayettin özini tartip, u tuqqini bilen chigrisini ayrisa, u tuqqini ötküzgen jinayetke ortaq bolmisa, we  uninggha qarshi naraziliqini bildürse, u insanning kim bolushidin qettiy nezer, uninggha normal muamile qilish, yaki u insan bilen normal alaqide bolush yaman ish emes. Likin u insan erkin dunyada yashap turup, mustemlike hakimiyet teripide turup, milletning menpetige ziyan salsa, milletke qarshi jinayet ötküzgen tuqqanliridin chet chigirsini ayrimay, tuqqining jinayitige ortaq bolsa, u tuqqinining jinayitige yan tayaq bolup, uni qollisa, qoghdisa, u chaghda bizge chüshken we biz qilalaydighan wezipe aldi bilen ularni eyiplesh, ularni qanuni jawapkarliqqa tartip, ötküzgen xataliqi we jinayitining bedilini töletküzüshtur.

Wetendin ayrilip, muhajirette yashawatqan nurghunlighan Uyghurlar we ularning ata anisi wetende hökümet xadimliri bolup xizmet qilghan. Birlirimiz yaki bezilimizning ata - anisi xeli yuquri derijilik mensepler tutqan. Ular gerche wetende hökümetning siyasitige boy sunup, bashliqining buyriqigha binaen ish qilip, bilip bilmey milletning menpetige ziyan salghan bolsimu, biraq ularning xeli köp qismi erkin dunyagha chiqqandin kiyin, özining ötmüshte ötküzgen xataliqliri we Xitay hakimiyitining Uyghurlargha qaratqan mustemlike, qirghinchiliq siyasitining heqiqiy mahiyitini tonup yetken, hetta beziler Xitay hakimiyitining mustemlike siyasitige ochuq ashkare jeng elan qilidighan siyasi akitiplargha aylan’ghan. Gerche arimizda astirittin shexsi menpeetini dep, yoshurun halda Xitay hakimiyiti üchün xizmet qilidighanlar azdur - köptur bolush ihtimali bolsimu, biraq özini Uyghur dep qarighan birsining Xitay hakimiyiti we uning wetinimizdiki qorchaq rehbirini qoghdash meqsitide, siyasi aktiplirimizning wetendiki uruq tuqqanlirining hayatigha tehdit selip, hujum qilishi, uchigha chiqqan namertlik bolupla qalmastin, belki u milletke qilin’ghan asiyliq.

Eger biz yiqinqi tariximizgha qaraydighan bolsaq, öz menpeti üchün milletning menpeetini qurban qilip, mustemlike hakimiyet üchün xizmet qilghan we yaki mustemlike hakimiyetke yan tayaq bolghan ghalchilar ötken. Bu qetim Girmaniyede yüz bergen hujum, bizning muhajirettiki weten dawayimizda yüz bergen birdin bir hujum emes. Eger biz bu ishqa yiterlik ehmiyet birip, bu ishni layiqida hel qilmisaq, bundaq hujumlar buningdin kiyin yene yüz berishi hette köpiyishi mümkin. Shunga hemmimiz bu qetimqi hujum nime seweptin oturigha chiqti? hujum qilghuchi Xitay hökümitining qoli yetmeydigha erkin, dimokratik qanun dölitide yashap turup, Uyghurlarning menpetige qarshi halda, bashqilargha tehdit qilidighan  jasaretni zadi nedin aldi? digen mesile üstide chongqur oylinip baqsaq.

Mening qarishimche uning sewebini töwendiki nuqtilargha yighinchaqlash mumkin. Birinchi: hujum qilghuchida hazir Xitay hakimiyiti we uninggha tewe bolghan emeldarlarda shundaqla ularning ailisidikilerde omumiyüzlük mewjut bolghan zomigerlik idiyesining mewjutliqini körüwelish mumkin. Ikkinchi: hujum qilghuchi gerche uzun muddet gheripte yashighan bolsimu likin uning hichqandaq qanun éngining yoqluqi, ish bejirish usulida yenila öktemlik, mutihemlik, namertlik barliqini körsitidu; yeni qarshi terepke yaki riqabetchisige küchi yetmigende uning ajiz yérini tutiwelip, qarshi terepning uruq -tuqqanlirining hayatigha tehdit selish arqiliq qarshi terepni meghlup qilishqa urunushtin ibaret. Bu uchigha chiqqan namertlik bolup, hergizmu mert, normal ademning qilidighan ishi emes. Üchünchi: hujum qilghuchida Xitay hökümiti we uning wetinimizdiki qorchaq emeldarlirini küchlük yölenchük dep bilidighan yaki ularning qoli bilen xalighan ademni jazaliyalaymen deydighan ang barliqini ipadileydu. Bilishimiz kirekki Nur Bekrimu shundaq chong emellerge erishken. Tötinchi: muhajirettikilerning öz- ara shexsiy ziddiyet we öktichiler arisidiki ziddiyet bilen mustemlike hakimiyet we mustemlike qilin’ghuchi xelq arisidiki ziddiyetni keskin perqlendürmeslikimu sewep bolghan. Shuni eniq bilishimiz kirekki köpünche insanlirimiz we teshkilatlirimiz arisidiki zidiyetler, shexsiy ziddiyet we yaki öktichiler arisidiki ziddiyet bolup, u peqetla shexsiy munasiwet, köz qarashtiki periq tüpeylidin kilip chiqqan, emma Xitay hakimiyiti we uning qorchaq emeldarliri bilen mutleq köp sandiki Uyghurlar arisidiki ziddiyet hergizmu shexsiy ziddiyet yaki öktichiler arisidiki ziddiyet bolmastin, belki mustemlike qilghuchi bilen mustemlike qilin’ghuchi xelq arisidiki ziddiyettur. Beshinchi: bizdiki pirinsipsizliq we köngelchelik.

Undaqta biz kelgüside bundaq mesililerge duch kelgende qandaq qilimiz?  mesilini qandaq bir terep qilimiz we uningdin qandaq saqlinimiz? Mining qarshimche aldi bilen biz, xelqimiz bilen mustemlike hakimiyet arisidiki ziddiyetning mahiyitini eniq tonup yitishimiz, ulargha muamile qilghanda, hergizmu shexsiy ziddiyet we xelqimiz arisidiki köz qarash perqidin kilip chiqqan öktichilik xarekteridiki ziddiyetlerge oxshash muhamile qilmasliqimiz lazim. Bolupmu shexsiy ziddiyetler we öz - ara öchmenlik tüpeylidin, öz pirinsipimizni yoqutup qoymasliqimiz, düshmen’ge düshmendek, riqabetchimizge riqabetchimizdek muamile qilishimiz kirek. Xitay hakimiyitini we uning emeldarlirini qollaydighan, ulargha yan tayaq bolup, xelqimizning menpetige ziyan salidighan söz we ish- herketlerni qilidighan ghalchilargha hergiz dostane, jamaet muamilisi qilmasliqimiz, ularni yitim qaldurishimiz kirek. Zörür bolghanda qanun boyiche öz heq hoquqimizni qoghdap, ularni turiwatqan döletning qanuning küchige tayinip, jazagha tartishimiz kirek. Eng mohimi, biz choqum prinsipsizliq we köngelcheklikimizni tashlap, pirinsipal mesililerge pirinsip boyiche muamile qilishimiz kirek.

2020 – yili 1 – ayning 16 - küni

Qoshumche:
Malining ulanmisi: 
https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2019/12/siyasi-akitiplirimiz-duch-kiliwatqan.html
Söhbetning ulanmisi:
https://www.youtube.com/watch?v=0W-EqbLY-qU&t=39s