Wetendiki weziyet we bizdiki "qara boran" hadisisi

Wetendiki weziyet we bizdiki "qara boran" hadisisi

ۋەتەندىكى ۋەزىيەت ۋە بىزدىكى "قارا بوران" ھادىسىسى

Memet Emin

  

      

      Men ishinimenki chetelde yashawatqan her bir Uyghurning Xittay hökümiti wetinimizde yürgüziwatqan qattiq siyaset we uning sewebidin kilip chiqiwatqan pajielerdin azdur köptür xewiri bar.  Men ishinimenki her bir Uyghurning köngli shu seweptin oxshimighan derijide hesiret chekmekte we azaplanmaqta.  Men ishinimenki nurghun qirindashlar wetende yüz biriwatqan bu pajielerni hel qlish üchün bir ishlarni qilghusi bolsimu biraq köpünchimiz yenila nime qilishini bilmey qiliwatidu. 

Yalghuz aldirash bolghan bilen yiterlik emes,  mesile bizning nimige aldirash bolghanliqimizda

      Bügün her xil ijtimayi taratqularda wetenning bir qisim jaylirida chang tozangliq qara boran chiqip kündüz kichidek körgili bolmas bolup ketkenlik toghursida her xil ressim we sinlik xewerler tarqitilghan bolup,  beziler buni Xittay hökümiti wetende ilip barghan bezi ighir tiptiki herbi qoral siniqining netijisidin kilip chiqqan dep qarashmaqta.  Elwette men bu ihtimalliqni pütünley inkar qilalmaymen,  biraq u xildiki sinaq netijisidin kilip chiqqan chang tozang xuddi biz topilang yolda mashina heydep mangghanda hasil bolghan sang tozanggha oxshash,  belgülük dahirge cheklinidighan bolup,  u tebbiy peyda bolghan qara borandin periqliq. 

      Ighir tipliq herbi qoral yaki atum siniqi seweptin peyda bolghan boran adette shu sinaq ilip birilghan rayun'gha cheklinidu,  yaki tebiiy peyda bolghan shamal tesiridin melum ariliqqa kengishi mümkin biraq hazir xewerlerde digendek Sanjidin Keken,  Qaghiliq qatarliq jaylargha qeder keng dahirde bolishi natayin.  Bundaq ehwal qurghaq yaki uzun muddet yamghur yaghmaydighan rayunlarda köp yüz biridighan tebbië hadise bolup,  asasliqi qattiq boran bilen yerdiki qurup ketken topa we chang tozanglar birliship quyash nurini tosiwilish sewebidin peyda bolidu.  Bundaq hadisiler dunyaning nurghun jaylirida yüz bergen.  Töwendiki ulanmida Amirkining Finekis sheheride yüz bergen shu xildiki qara boran körsitilgen. 

     https://www.youtube.com/watch?v=RD5I9UhbRgg

      Belkim beziler Xittay hökümiti bundaq sinaqlarni bundin burunmu köp qitim qilghan tursa,  shundaq dep qarighanning nime ziyini bar dep qarishi mümkin.   Bu yerdiki mesile bu ishni uturgha qoyash bilen biz milletchi bolup,  weten dawasi qilghan bolup qilishimiz natayin.  Uningliq bilen Xittay hökimiti bizge yürgüziwatqan siyasitini we yaki bu xildiki sinaqlirini toxtatmaydu.  Boptu biz uni herbi qoral siniqining seweptin depmu qarayli.  Biraq wetende 46 qitim iniq delil ispatliq atum siniqi ilip birildi.  Ularning bizge ilip kelgen ziyini buningdin nechche hesse ighir boldi we bolawatidu.  Uningliq üchün biz we yaki birer döwlet nime qilalidi?

Diqitingizni qolingizdiki ishqa toplang.  Quyash nuri bir yerge toplashmiqiche ot apiti peyda qilmaydu.

      Tebbië hadise bolush ihtimali chong  bolghan bu hadisini biz mejbure halde ighir tiptiki herbi qoral we yaki atum siniqining tesiridin dep qarsiaq,  peqetla  yuqarqi san'gha bir san qoshilishi mümkin.  Eger uning bizning hazirqi ehwalimizgha paydisi bolidighan ish bolsa,  eger biz uni oturgha qoyishimiz bilen u mesile hel bolidighan ish bolsa,  biz birni emes shundaq weqedin 10 ni artursaqmu bolidu.  Biraq bundaq qilishning hazir hich bir emili ehmiyiti bolmastin, belki ehwalni chüshenmigen we alla burun jiddilishiwatqan qirindashlar arisida her xil guman we wehime peyda qilishi mümkin.  Wetenning hazirqi qattiq weziyitide,  özimizge yetkidek dert elem we hel qilishqa tigishlik nurghun ishlar tursa,  biz uni hel qilalamay özimizning perizimizge asasen bu mesilini oturgha qoysaq,  hazirqi ehwalda özimizge tiximu ighir qorqunjigha silip,  özimizge rohiy jehettin tiximu ighir bisim peyda qilip qoyishimiz mümkin. 

      Bundaq bir weziyette eger yüz bergen bu hadise we yaki bundaq weqelerni xewer qilishqa toghura kelse,  miningche eng yaxshisi uni ispati bilen qoshup In'gilizche we bashqa tillarda yizip tarqitip,  xelqaraning diqqitini qozghayli. 

      Hemmimiz bilgendek hazir xelqimiz tarixta duch kelmigen ighir bir kirizisqa duch kiliwatidu.  Köpünchimiz rohiy jehette tigi yoq qiyaning yinigha kilip qalduq.  Bezilirimiz hetta nime dewatqanliqimizni,  nime ish qiliwatqanliqimizni bilmigidek halgha chüshüp qalduq.  Yölünishini yoqatqan we shamalning yolinishige qarap her terepke qarap mingiwatqan kimige oxshap qalduq.  Bundaq bir ehwal astida bizge oxshash paydisiz ehwalnga chüshup qalghan ajiz bir milletke nisbeten,  weten dawasini ünümlük ilip birishta,  bizde bar bolghan xam eshiyalarning hemmisini chong qazan'gha silip " dash qazanda shorpa qaynitish" usulini qollunush emes belki "oqyani nishangha qaritip itish" tek usulni qollunushimiz tiximu mohim.  

Mexsetsiz we pilansiz aldigha qarap mingish,  yölünüshsiz yolgha chiqqan kimige oxshaydu

      Undaqta qandaq qilghanda özimizning cheklik küchini eng yuquri derijide jare qilduralaymiz?  Undaqta "oqyani nishan'gha qaritip itish" tek usulni qollunup,  dawa ünimini yuquri kötürüsh üchün nime qilishimiz kirek? Miningche uningliq üchün aldi bilen nöwette bizge eng jiddi we tedit bolghan mesililerni tipip chiqishimiz,  ularning jiddilikige we milletke ilip kilidighan tehditining ighir yegillikige asasen ularni özimizning kün tertiwimizge ekilishimiz kirek. 

      Miningche hazir bizge eng tiz tehdit ilip kilidighan mesile atum siniqi we yaki d n a tehditi bolmastin,  belki milletning pisixikisining ighir deijide buzulishi we bu buzulushqa biwaste tesir körsetken amillar bolsa kirek. 

      Men 4 -  ayda ilip barghan rohiy saghlamliq toghursidiki ray sinashning netijisige asaslan'ghanda bu ray sinashqa qatnashqan chetelda yashawatqan qirindashlarning 90% tide oxshimighan derijide pisixikiliq mesililer körülgen,  18% tide özini öltürwilish oyi peyda bolghan.   30% din artuq kishi biz nime qilsaq paydisi yoq dep qaraydighan halgha kelgen. Bundaq bir ehwal astida bizge nisbeten eng muhim bolghini öz özimizni qorqutup,  öz özimizni rohiy ishkenje astigha ilish emes,  belki rohiy jehette saghlam we küchlük bolush.  Xelqimiz ruhiy jehettin saghlam bolmisa,  tepekkuridin chataq chiqidu,  we yüz bermeslik kirek bolghan ighir xataliqlar we pajieler yüz birishi mümkin. 

     http://saghlam-bolung.blogspot.com/2018/05/blog-post_27.html

            Xittay hökümiti Uyghurlarning ghuririni yoqitip, Uyghurlarning pisxikisini ighir derijide buzush üchün bir tereptin milyunlighan xelqni qayta terbilesh banasi bilen jaza lagirlirigha solap,  ularni jismani we rohiy jehetlerdin qinawatqan bolsa,  yene bir tereptin solaqtikilerning öyliride ersiz qalghan ayallargha Xittay erlirini hemmra qilish,  yene bir tereptin qizlarni ahilisini jazalsh tehditi bilen we yaki dadisiz qalghan qizlarni,  toy qilish qiyin bolghan Xittay erlerge zorlap toy qildurush arqiliq millitimizni asmilatsiye qilish chedimini tizletmekte we xelqimizni rohiy ishkenjige almaqta . 

       2014- Yilliq sitastikigha asaslan'ghada,  Xittayda ayyalar nopusigha nisbeten  33 miliyun Xittay er köp bolup,  bu san weten ichidiki Uyghur ayallir nopusidin nechche hesse artuq.   Xittaydiki er ayal nisbitining ighir derijidiki tengpungsizliqi,  Xittay qizlirining toy qilmaqchi bolghan yigitke bolghan ixtizadi we bashqa teleplirini heddidin ziyade yuquri bolishigha sewep bolghan.  Shu seweptin Xittay erlarning öylük ochaqliq bolushi yildin yilgha qiyinlashqan,  we toy qilish yishidin ötüp ketken qiri boytaqlarning sani yildin yilgha köpeymekte iken.  Xittay hökümitining hazir yürgüziwatqan bu siyasetliri bir tereptin toy qilalmay yürgen Xittaylargha yaxshi purset yaritip bergen bolsa,  yene bir tereptin köpligen Xittaylarning wetinimizge kilip yerlishishige türtke bolidu we Uyghurlarning asmilatsiye bolush süritini tiximu tizlitidu. 

      Xitay hökümitining yuqarqi siyasiti we  dinni cheklesh,  til yiziqimizni cheklesh,  Uyghur tilidiki kitaplarni köydürüp tashlash,  d n a tetqitqarti,  atum siniqi qatarliq bashqa siyasetlirining eng axirqi mexsiti gerche Uyghur millitining neslini tüp yiltizidin yoq qilish bolsimu,  biraq yuqurda dep ötken siyasetler arqiliq xelqimizning ghururini yoq qilip,  xelqimizni rohiy jehettin tügeshtürüsh,  waqit jehettin tiximu tiz kelse kirek. 

      Hazir biz yüzlen'gen eng mohim we eng tehditlik bolghan mesile,  Xittay hökimitining yuqarqi siyasetliri tüpeylidin,  weten ichidikiler hich ish qilalmasliq,  weten sirtidikiler nime qilarini bilelmey,  kompiyutur aldida olturup rohiy jehette azaplinip, rohiy kisel bolup,  bir birimizni tillap,  haqaretlep,  özimizni özimiz tügeshtürüsh. 

Az bir qisim kishiler weten dawasi üchün hemme nersisini pida qilsa,  qalghanlarimiz yurttiki ata animiz we uruq tuqqanlirimizni bana qilip jim olturwatimiz.   Dawa qiliwatqanlar tashqi pilanittin kelgen yaki toxa pirmisidiki tok arqiliq toghulghan ata anisi yoq chöjidek,   dadilliq bilen  aldigha sekirep chiqip dawa qilsa,   biz dawaning aldida mingiwatqanlargha we yaki bir ish qiliwatqanlargha  her jehettin destek bolushning ornigha, ularni haqaretlep,  bir birimizning könglige azar biriwatimiz. Emiliyette bizge nisbeten bu tiximu qorqunushluq "qara boran" bolsa kirek.  

      Men bir siyasinur we yaki sitiradigiye tüzgüchi emes.  Shu seweptin men biz mundaq qilishimiz kirek dep bashqilargha yol körsütüp birelmeymen.   Biraq eger biz dawagha paydiliq ish qilalmisaq,  kem digende "külelmiseng hijayma" digendek, dawagha ziyan yetküzidighan ish qilmasliqimiz,  dawa ilip biriwatqanlargha qalaymighan hujum qilmasliqimiz kirek.   Eger biz mewjut mesililerni hel qilalmisaq kem digende "kötirelmiseng sanggiltiwal" digendek ish qilmasliqimiz,  yiterlik balayi apet turghan yerde,  perezlerge asaslinip xelqimiz arisida tiximu ighir qorqunja peyda qilmisliqimiz kirek.   Bezi köna mesililerni waxtinche bir terepke qoyup qoyup,  hemmeylen bir niyet bir mexsette eng tehditlik mesililer üstide bash qaturishimiz  we bu "qara boran" ichide öz yölünishimizni yoqutup qoymasliqimiz kirek. 

      2018 - Yili 5 - ayning 28 - küni Niyoruk

ۋەتەندىكى ۋەزىيەت ۋە بىزدىكى "قارا بوران" ھادىسسى

ۋەتەندىكى ۋەزىيەت ۋە بىزدىكى "قارا بوران" ھادىسىسى

Wetendiki weziyet we bizdiki "qara boran" hadisisi

مەمەت ئەمىن

      مەن ئىشىنىمەنكى چەتەلدە ياشاۋاتقان ھەر بىر ئۇيغۇرنىڭ خىتتاي ھۆكۈمىتى ۋەتىنىمىزدە يۈرگۈزىۋاتقان قاتتىق سىياسەت ۋە ئۇنىڭ سەۋەبىدىن كىلىپ چىقىۋاتقان پاجىئەلەردىن ئازدۇر كۆپتۈر خەۋىرى بار.  مەن ئىشىنىمەنكى ھەر بىر ئۇيغۇرنىڭ كۆڭلى شۇ سەۋەپتىن ئوخشىمىغان دەرىجىدە ھەسىرەت چەكمەكتە ۋە ئازاپلانماقتا.  مەن ئىشىنىمەنكى نۇرغۇن قىرىنداشلار ۋەتەندە يۈز بىرىۋاتقان بۇ پاجىئەلەرنى ھەل قلىش ئۈچۈن بىر ئىشلارنى قىلغۇسى بولسىمۇ بىراق كۆپۈنچىمىز يەنىلا نىمە قىلىشىنى بىلمەي قىلىۋاتىدۇ.

يالغۇز ئالدىراش بولغان بىلەن يىتەرلىك ئەمەس،  مەسىلە بىزنىڭ نىمىگە ئالدىراش بولغانلىقىمىزدا

      بۈگۈن ھەر خىل ئىجتىمايى تاراتقۇلاردا ۋەتەننىڭ بىر قىسىم جايلىرىدا چاڭ توزاڭلىق قارا بوران چىقىپ كۈندۈز كىچىدەك كۆرگىلى بولماس بولۇپ كەتكەنلىك توغۇرسىدا ھەر خىل رەسسىم ۋە سىنلىك خەۋەرلەر تارقىتىلغان بولۇپ،  بەزىلەر بۇنى خىتتاي ھۆكۈمىتى ۋەتەندە ئىلىپ بارغان بەزى ئىغىر تىپتىكى ھەربى قورال سىنىقىنىڭ نەتىجىسىدىن كىلىپ چىققان دەپ قاراشماقتا.  ئەلۋەتتە مەن بۇ ئىھتىماللىقنى پۈتۈنلەي ئىنكار قىلالمايمەن،  بىراق ئۇ خىلدىكى سىناق نەتىجىسىدىن كىلىپ چىققان چاڭ توزاڭ خۇددى بىز توپىلاڭ يولدا ماشىنا ھەيدەپ ماڭغاندا ھاسىل بولغان ساڭ توزاڭغا ئوخشاش،  بەلگۈلۈك داھىرگە چەكلىنىدىغان بولۇپ،  ئۇ تەببىي پەيدا بولغان قارا بوراندىن پەرىقلىق.

      ئىغىر تىپلىق ھەربى قورال ياكى ئاتۇم سىنىقى سەۋەپتىن پەيدا بولغان بوران ئادەتتە شۇ سىناق ئىلىپ بىرىلغان رايۇنغا چەكلىنىدۇ،  ياكى تەبىئىي پەيدا بولغان شامال تەسىرىدىن مەلۇم ئارىلىققا كەڭىشى مۈمكىن بىراق ھازىر خەۋەرلەردە دىگەندەك سانجىدىن كەكەن،  قاغىلىق قاتارلىق جايلارغا قەدەر كەڭ داھىردە بولىشى ناتايىن.  بۇنداق ئەھۋال قۇرغاق ياكى ئۇزۇن مۇددەت يامغۇر ياغمايدىغان رايۇنلاردا كۆپ يۈز بىرىدىغان تەببىë ھادىسە بولۇپ،  ئاساسلىقى قاتتىق بوران بىلەن يەردىكى قۇرۇپ كەتكەن توپا ۋە چاڭ توزاڭلار بىرلىشىپ قۇياش نۇرىنى توسىۋىلىش سەۋەبىدىن پەيدا بولىدۇ.  بۇنداق ھادىسىلەر دۇنيانىڭ نۇرغۇن جايلىرىدا يۈز بەرگەن.  تۆۋەندىكى ئۇلانمىدا ئامىركىنىڭ فىنەكىس شەھەرىدە يۈز بەرگەن شۇ خىلدىكى قارا بوران كۆرسىتىلگەن.

     https://www.youtube.com/watch?v=RD5I9UhbRgg

      بەلكىم بەزىلەر خىتتاي ھۆكۈمىتى بۇنداق سىناقلارنى بۇندىن بۇرۇنمۇ كۆپ قىتىم قىلغان تۇرسا،  شۇنداق دەپ قارىغاننىڭ نىمە زىيىنى بار دەپ قارىشى مۈمكىن.   بۇ يەردىكى مەسىلە بۇ ئىشنى ئۇتۇرغا قوياش بىلەن بىز مىللەتچى بولۇپ،  ۋەتەن داۋاسى قىلغان بولۇپ قىلىشىمىز ناتايىن.  ئۇنىڭلىق بىلەن خىتتاي ھۆكىمىتى بىزگە يۈرگۈزىۋاتقان سىياسىتىنى ۋە ياكى بۇ خىلدىكى سىناقلىرىنى توختاتمايدۇ.  بوپتۇ بىز ئۇنى ھەربى قورال سىنىقىنىڭ سەۋەپتىن دەپمۇ قارايلى.  بىراق ۋەتەندە 46 قىتىم ئىنىق دەلىل ئىسپاتلىق ئاتۇم سىنىقى ئىلىپ بىرىلدى.  ئۇلارنىڭ بىزگە ئىلىپ كەلگەن زىيىنى بۇنىڭدىن نەچچە ھەسسە ئىغىر بولدى ۋە بولاۋاتىدۇ.  ئۇنىڭلىق ئۈچۈن بىز ۋە ياكى بىرەر دۆۋلەت نىمە قىلالىدى؟

دىقىتىڭىزنى قولىڭىزدىكى ئىشقا توپلاڭ.  قۇياش نۇرى بىر يەرگە توپلاشمىقىچە ئوت ئاپىتى پەيدا قىلمايدۇ.

      تەببىë ھادىسە بولۇش ئىھتىمالى چوڭ  بولغان بۇ ھادىسىنى بىز مەجبۇرە ھالدە ئىغىر تىپتىكى ھەربى قورال ۋە ياكى ئاتۇم سىنىقىنىڭ تەسىرىدىن دەپ قارسىئاق،  پەقەتلا  يۇقارقى سانغا بىر سان قوشىلىشى مۈمكىن.  ئەگەر ئۇنىڭ بىزنىڭ ھازىرقى ئەھۋالىمىزغا پايدىسى بولىدىغان ئىش بولسا،  ئەگەر بىز ئۇنى ئوتۇرغا قويىشىمىز بىلەن ئۇ مەسىلە ھەل بولىدىغان ئىش بولسا،  بىز بىرنى ئەمەس شۇنداق ۋەقەدىن 10 نى ئارتۇرساقمۇ بولىدۇ.  بىراق بۇنداق قىلىشنىڭ ھازىر ھىچ بىر ئەمىلى ئەھمىيىتى بولماستىن، بەلكى ئەھۋالنى چۈشەنمىگەن ۋە ئاللا بۇرۇن جىددىلىشىۋاتقان قىرىنداشلار ئارىسىدا ھەر خىل گۇمان ۋە ۋەھىمە پەيدا قىلىشى مۈمكىن.  ۋەتەننىڭ ھازىرقى قاتتىق ۋەزىيىتىدە،  ئۆزىمىزگە يەتكىدەك دەرت ئەلەم ۋە ھەل قىلىشقا تىگىشلىك نۇرغۇن ئىشلار تۇرسا،  بىز ئۇنى ھەل قىلالاماي ئۆزىمىزنىڭ پەرىزىمىزگە ئاساسەن بۇ مەسىلىنى ئوتۇرغا قويساق،  ھازىرقى ئەھۋالدا ئۆزىمىزگە تىخىمۇ ئىغىر قورقۇنجىغا سىلىپ،  ئۆزىمىزگە روھىي جەھەتتىن تىخىمۇ ئىغىر بىسىم پەيدا قىلىپ قويىشىمىز مۈمكىن.

      بۇنداق بىر ۋەزىيەتتە ئەگەر يۈز بەرگەن بۇ ھادىسە ۋە ياكى بۇنداق ۋەقەلەرنى خەۋەر قىلىشقا توغۇرا كەلسە،  مىنىڭچە ئەڭ ياخشىسى ئۇنى ئىسپاتى بىلەن قوشۇپ ئىنگىلىزچە ۋە باشقا تىللاردا يىزىپ تارقىتىپ،  خەلقارانىڭ دىققىتىنى قوزغايلى.

      ھەممىمىز بىلگەندەك ھازىر خەلقىمىز تارىختا دۇچ كەلمىگەن ئىغىر بىر كىرىزىسقا دۇچ كىلىۋاتىدۇ.  كۆپۈنچىمىز روھىي جەھەتتە تىگى يوق قىيانىڭ يىنىغا كىلىپ قالدۇق.  بەزىلىرىمىز ھەتتا نىمە دەۋاتقانلىقىمىزنى،  نىمە ئىش قىلىۋاتقانلىقىمىزنى بىلمىگىدەك ھالغا چۈشۈپ قالدۇق.  يۆلۈنىشىنى يوقاتقان ۋە شامالنىڭ يولىنىشىگە قاراپ ھەر تەرەپكە قاراپ مىڭىۋاتقان كىمىگە ئوخشاپ قالدۇق.  بۇنداق بىر ئەھۋال ئاستىدا بىزگە ئوخشاش پايدىسىز ئەھۋالڭا چۈشۇپ قالغان ئاجىز بىر مىللەتكە نىسبەتەن،  ۋەتەن داۋاسىنى ئۈنۈملۈك ئىلىپ بىرىشتا،  بىزدە بار بولغان خام ئەشىيالارنىڭ ھەممىسىنى چوڭ قازانغا سىلىپ " داش قازاندا شورپا قاينىتىش" ئۇسۇلىنى قوللۇنۇش ئەمەس بەلكى "ئوقيانى نىشانغا قارىتىپ ئىتىش" تەك ئۇسۇلنى قوللۇنۇشىمىز تىخىمۇ موھىم.

مەخسەتسىز ۋە پىلانسىز ئالدىغا قاراپ مىڭىش،  يۆلۈنۈشسىز يولغا چىققان كىمىگە ئوخشايدۇ

      ئۇنداقتا قانداق قىلغاندا ئۆزىمىزنىڭ چەكلىك كۈچىنى ئەڭ يۇقۇرى دەرىجىدە جارە قىلدۇرالايمىز؟  ئۇنداقتا "ئوقيانى نىشانغا قارىتىپ ئىتىش" تەك ئۇسۇلنى قوللۇنۇپ،  داۋا ئۈنىمىنى يۇقۇرى كۆتۈرۈش ئۈچۈن نىمە قىلىشىمىز كىرەك؟ مىنىڭچە ئۇنىڭلىق ئۈچۈن ئالدى بىلەن نۆۋەتتە بىزگە ئەڭ جىددى ۋە تەدىت بولغان مەسىلىلەرنى تىپىپ چىقىشىمىز،  ئۇلارنىڭ جىددىلىكىگە ۋە مىللەتكە ئىلىپ كىلىدىغان تەھدىتىنىڭ ئىغىر يەگىللىكىگە ئاساسەن ئۇلارنى ئۆزىمىزنىڭ كۈن تەرتىۋىمىزگە ئەكىلىشىمىز كىرەك.

      مىنىڭچە ھازىر بىزگە ئەڭ تىز تەھدىت ئىلىپ كىلىدىغان مەسىلە ئاتۇم سىنىقى ۋە ياكى د ن ئا تەھدىتى بولماستىن،  بەلكى مىللەتنىڭ پىسىخىكىسىنىڭ ئىغىر دەئىجىدە بۇزۇلىشى ۋە بۇ بۇزۇلۇشقا بىۋاستە تەسىر كۆرسەتكەن ئامىللار بولسا كىرەك.

      مەن 4 -  ئايدا ئىلىپ بارغان روھىي ساغلاملىق توغۇرسىدىكى راي سىناشنىڭ نەتىجىسىگە ئاساسلانغاندا بۇ راي سىناشقا قاتناشقان چەتەلدا ياشاۋاتقان قىرىنداشلارنىڭ 90% تىدە ئوخشىمىغان دەرىجىدە پىسىخىكىلىق مەسىلىلەر كۆرۈلگەن،  18% تىدە ئۆزىنى ئۆلتۈرۋىلىش ئويى پەيدا بولغان.   30% دىن ئارتۇق كىشى بىز نىمە قىلساق پايدىسى يوق دەپ قارايدىغان ھالغا كەلگەن. بۇنداق بىر ئەھۋال ئاستىدا بىزگە نىسبەتەن ئەڭ مۇھىم بولغىنى ئۆز ئۆزىمىزنى قورقۇتۇپ،  ئۆز ئۆزىمىزنى روھىي ئىشكەنجە ئاستىغا ئىلىش ئەمەس،  بەلكى روھىي جەھەتتە ساغلام ۋە كۈچلۈك بولۇش.  خەلقىمىز رۇھىي جەھەتتىن ساغلام بولمىسا،  تەپەككۇرىدىن چاتاق چىقىدۇ،  ۋە يۈز بەرمەسلىك كىرەك بولغان ئىغىر خاتالىقلار ۋە پاجىئەلەر يۈز بىرىشى مۈمكىن.

https://saghlam-bolung.blogspot.com/2018/05/blog-post_27.html

            خىتتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇرلارنىڭ غۇرىرىنى يوقىتىپ، ئۇيغۇرلارنىڭ پىسخىكىسىنى ئىغىر دەرىجىدە بۇزۇش ئۈچۈن بىر تەرەپتىن مىليۇنلىغان خەلقنى قايتا تەربىلەش باناسى بىلەن جازا لاگىرلىرىغا سولاپ،  ئۇلارنى جىسمانى ۋە روھىي جەھەتلەردىن قىناۋاتقان بولسا،  يەنە بىر تەرەپتىن سولاقتىكىلەرنىڭ ئۆيلىرىدە ئەرسىز قالغان ئاياللارغا خىتتاي ئەرلىرىنى ھەممرا قىلىش،  يەنە بىر تەرەپتىن قىزلارنى ئاھىلىسىنى جازالش تەھدىتى بىلەن ۋە ياكى دادىسىز قالغان قىزلارنى،  توي قىلىش قىيىن بولغان خىتتاي ئەرلەرگە زورلاپ توي قىلدۇرۇش ئارقىلىق مىللىتىمىزنى ئاسمىلاتسىيە قىلىش چەدىمىنى تىزلەتمەكتە ۋە خەلقىمىزنى روھىي ئىشكەنجىگە ئالماقتا .

       2014- يىللىق سىتاستىكىغا ئاساسلانغادا،  خىتتايدا ئاييالار نوپۇسىغا نىسبەتەن  33 مىلىيۇن خىتتاي ئەر كۆپ بولۇپ،  بۇ سان ۋەتەن ئىچىدىكى ئۇيغۇر ئاياللىر نوپۇسىدىن نەچچە ھەسسە ئارتۇق.   خىتتايدىكى ئەر ئايال نىسبىتىنىڭ ئىغىر دەرىجىدىكى تەڭپۇڭسىزلىقى،  خىتتاي قىزلىرىنىڭ توي قىلماقچى بولغان يىگىتكە بولغان ئىختىزادى ۋە باشقا تەلەپلىرىنى ھەددىدىن زىيادە يۇقۇرى بولىشىغا سەۋەپ بولغان.  شۇ سەۋەپتىن خىتتاي ئەرلارنىڭ ئۆيلۈك ئوچاقلىق بولۇشى يىلدىن يىلغا قىيىنلاشقان،  ۋە توي قىلىش يىشىدىن ئۆتۈپ كەتكەن قىرى بويتاقلارنىڭ سانى يىلدىن يىلغا كۆپەيمەكتە ئىكەن.  خىتتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ھازىر يۈرگۈزىۋاتقان بۇ سىياسەتلىرى بىر تەرەپتىن توي قىلالماي يۈرگەن خىتتايلارغا ياخشى پۇرسەت يارىتىپ بەرگەن بولسا،  يەنە بىر تەرەپتىن كۆپلىگەن خىتتايلارنىڭ ۋەتىنىمىزگە كىلىپ يەرلىشىشىگە تۈرتكە بولىدۇ ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ ئاسمىلاتسىيە بولۇش سۈرىتىنى تىخىمۇ تىزلىتىدۇ.

      خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ يۇقارقى سىياسىتى ۋە  دىننى چەكلەش،  تىل يىزىقىمىزنى چەكلەش،  ئۇيغۇر تىلىدىكى كىتاپلارنى كۆيدۈرۈپ تاشلاش،  د ن ئا تەتقىتقارتى،  ئاتۇم سىنىقى قاتارلىق باشقا سىياسەتلىرىنىڭ ئەڭ ئاخىرقى مەخسىتى گەرچە ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ نەسلىنى تۈپ يىلتىزىدىن يوق قىلىش بولسىمۇ،  بىراق يۇقۇردا دەپ ئۆتكەن سىياسەتلەر ئارقىلىق خەلقىمىزنىڭ غۇرۇرىنى يوق قىلىپ،  خەلقىمىزنى روھىي جەھەتتىن تۈگەشتۈرۈش،  ۋاقىت جەھەتتىن تىخىمۇ تىز كەلسە كىرەك.

      ھازىر بىز يۈزلەنگەن ئەڭ موھىم ۋە ئەڭ تەھدىتلىك بولغان مەسىلە،  خىتتاي ھۆكىمىتىنىڭ يۇقارقى سىياسەتلىرى تۈپەيلىدىن،  ۋەتەن ئىچىدىكىلەر ھىچ ئىش قىلالماسلىق،  ۋەتەن سىرتىدىكىلەر نىمە قىلارىنى بىلەلمەي،  كومپىيۇتۇر ئالدىدا ئولتۇرۇپ روھىي جەھەتتە ئازاپلىنىپ، روھىي كىسەل بولۇپ،  بىر بىرىمىزنى تىللاپ،  ھاقارەتلەپ،  ئۆزىمىزنى ئۆزىمىز تۈگەشتۈرۈش. 

ئاز بىر قىسىم كىشىلەر ۋەتەن داۋاسى ئۈچۈن ھەممە نەرسىسىنى پىدا قىلسا،  قالغانلارىمىز يۇرتتىكى ئاتا ئانىمىز ۋە ئۇرۇق تۇققانلىرىمىزنى بانا قىلىپ جىم ئولتۇرۋاتىمىز.   داۋا قىلىۋاتقانلار تاشقى پىلانىتتىن كەلگەن ياكى توخا پىرمىسىدىكى توك ئارقىلىق توغۇلغان ئاتا ئانىسى يوق چۆجىدەك،   دادىللىق بىلەن  ئالدىغا سەكىرەپ چىقىپ داۋا قىلسا،   بىز داۋانىڭ ئالدىدا مىڭىۋاتقانلارغا ۋە ياكى بىر ئىش قىلىۋاتقانلارغا  ھەر جەھەتتىن دەستەك بولۇشنىڭ ئورنىغا، ئۇلارنى ھاقارەتلەپ،  بىر بىرىمىزنىڭ كۆڭلىگە ئازار بىرىۋاتىمىز. ئەمىلىيەتتە بىزگە نىسبەتەن بۇ تىخىمۇ قورقۇنۇشلۇق "قارا بوران" بولسا كىرەك. 

      مەن بىر سىياسىنۇر ۋە ياكى سىتىرادىگىيە تۈزگۈچى ئەمەس.  شۇ سەۋەپتىن مەن بىز مۇنداق قىلىشىمىز كىرەك دەپ باشقىلارغا يول كۆرسۈتۈپ بىرەلمەيمەن.   بىراق ئەگەر بىز داۋاغا پايدىلىق ئىش قىلالمىساق،  كەم دىگەندە "كۈلەلمىسەڭ ھىجايما" دىگەندەك، داۋاغا زىيان يەتكۈزىدىغان ئىش قىلماسلىقىمىز،  داۋا ئىلىپ بىرىۋاتقانلارغا قالايمىغان ھۇجۇم قىلماسلىقىمىز كىرەك.   ئەگەر بىز مەۋجۇت مەسىلىلەرنى ھەل قىلالمىساق كەم دىگەندە "كۆتىرەلمىسەڭ ساڭگىلتىۋال" دىگەندەك ئىش قىلماسلىقىمىز،  يىتەرلىك بالايى ئاپەت تۇرغان يەردە،  پەرەزلەرگە ئاساسلىنىپ خەلقىمىز ئارىسىدا تىخىمۇ ئىغىر قورقۇنجا پەيدا قىلمىسلىقىمىز كىرەك.   بەزى كۆنا مەسىلىلەرنى ۋاختىنچە بىر تەرەپكە قويۇپ قويۇپ،  ھەممەيلەن بىر نىيەت بىر مەخسەتتە ئەڭ تەھدىتلىك مەسىلىلەر ئۈستىدە باش قاتۇرىشىمىز  ۋە بۇ "قارا بوران" ئىچىدە ئۆز يۆلۈنىشىمىزنى يوقۇتۇپ قويماسلىقىمىز كىرەك.

 2018 - يىلى 5 - ئاينىڭ 28 - كۈنى نىيورۇك

Tenqit we öz-özimizni tenqit

Tenqit we öz-özimizni tenqit
تەنقىت ۋە ئۆز ئۆزىمىزنى تەنقىت

Awazliq nusqisini bu yerdin anglang

Memet Emin

      Tenqit qilish bolsa her qandaq jemiyette we shu jemiyetni teshkil qilghan her bir insanda kem bolsa bolmaydighan, jemiyettiki xataliqlarni,  yaman illetlerni,  adaletsizlik we nahaqchiliqlarni eyiplep,  jemiyette jümlidin shu jemiyettiki her bir insanda üzliksiz özgürüsh peyda qilishta mohim rol oynaydighan herketlendürgüch küch. 

      Tenqit qilish,  uning obiktigha qarap bashqilarni tenqitlesh we öz-özini tenqitlesh dep ikkige bölünse,  uning mexset muddaasi we chiqish nuqtisigha asasen köyünüsh,  yardem birish xaraktirlik dostane,  tüzüsh yaki ijabi tenqit (constructive criticism) we naraziliq bildürüsh, eyiplesh,  jazalash xaraktirlik selbi yaki yoqutush tenqiti (destructive criticism) dep ikki xilgha ayrish mümkin.  Eger herqandaq tenqit normal da'irdin halqip ketse,  u chaghda tenqit haqaretke aylinidu,  we esli tenqit arqiliq yetmekchi bolghan mexsetke hergüz yetkili bolmaydu.  Hetta qarshi terepte tixmu zor qarshiliq peyda bolushqa sewep bolishi mümkin. 

      Dostane,  tüzüsh yaki ijabi xaraktirliq tenqit (constructive criticism),  qarshi terepke köyünüsh, sadir qilghan xataliqni tüzütüp,  tiximu mükemmel bolushqa yardem birishni mexset qilghan bolup,  u adette righibetlendürüsh we teqdirlesh bilen birge qollinildu.  Yeni birsi sadir qilghan xataliqni tenqitlesh bilen birge u qolgha keltürgen netije mueyenleshtürlidu we mukapatlinidu.  Selbi yaki yoqutush xaraktirliq tenqit (destructive criticism) bolsa naraziliq bildürüsh, eyiplesh, jazalash we yoq qilishni asasi mexset qilghan bolup,  asasen inkar qilish bilen birge qollinilidu.  Yeni bu xildiki tenqitte qarshi terepning sadir qilghan xataliqini tüzütüp,  uning tiximu mükemellishishige türtke bolush mexset qilinmastin,  belki uni ötküziwatqan xata ishtin yaki kitiwatqan xata yoldin pütünley waz kichishke,  özide tüptin özgirüsh peyda qilishqa mejburi qilishni asas mexset qilghan bolidu.  

Herket qilishtin burun (bashqilarni) angla; inkas qayturushtin burun oylan; pul xejleshtin burun pul tap;  (bashqilarni) tenqit qilishtin burun  texir qil; dua qilishtin burun (bashqilarni) kechürüm qil; waz kichishtin burun choqum sinap baq.

      Oxshimighan kishilerning tenqit we öz özige tenqitke tutqan pozitsiyesi oxshash bolmaydu. "Oghri gumanxor kiler", "oghirning yüriki pok pok"  digendek,  özige ishenchisi yoq kishiler tenqitke sezgür kilidu,  undaq kishiler tenqitni asan qobul qilalmaydu.  Eksinche öz özige ishenchisi yoq,  sapasi töwen,  exlaqsiz ,  ichi tar,  körelmes kishiler her daim bashqilarni tenqitleshke amraq bolidu,  we u arqiliq özidiki kemchilikni yoshurushqa we rohiy jehette tengpungluqqa irishishke tirishidu.  Shunga undaqlarning tenqitide semimilik we köyünüsh bolmaydu,  eksinche qarshi terepni chüshürüsh hetta  haqaretlesh asasi salmaqni igelleydu.  Özige ishenchisi bar kishiler bashqilarning tenqitidin bek endishe qilmaydu;  semimi tenqitlerni qobul qilip,  ularni özini tiximu mukemmel qilishning herketlendurgüch küchige ayladuridu. "Qosiqingning aghriqi bolmisa,  tawuz yiyishtin qoruqma" digendek,  özige ishenchisi bar kishiler selbi tenqitlerge,  hetta haqaretleshlerge pisen qilmaydu we yaki uning tesirige köp uchurmaydu.  Özi toghura dep bilgen yolda mingishni dawlashturidu.  Axirda muapiqiyet qazinidu. 

Tüzüsh xaraktirliq tenqit bilen buzush xaraktirliq tenqitning periqini bilishimiz kirek.  Tüzüsh xaraktirliq tenqitke rexmet eytishimiz,  buzush xaraktirliq tenqitke pisen qilmasliqimiz kirek.

      Hazir hemmimizge melum bolghandek milletning bishigha kiliwatqan balayi apet we ighir tehditler, erkin dunyadiki her bir wijdan igisini derhal herketke kilip,  weten millet üchün bir ish qilishqa teqezza qilghan bolsimu,  biraq her birimizge nisbeten tiz ünüm biridighan birer amal bolmighachqa,  bezilirimiz chong ishni qilalmay,  kichik ishni yaratmay,  kompiyotur aldida olturwilip,  bashqilarni,  bolupmu jim olturmay az tola bolsimu imkaniyitining yitishiche bir ish qilip turghanlarni tenqit qilish,  hetta milletning bishigha kelgen pajelerni, ularning "bijiriksizlik" sewebidin kilip chiqqan dep bilip,  ularni haqaretlesh arqiliq rohiy jehette öz özini xosh qilidighan,  düshmen'ge bolghan ghezep  nepritini öz qirindashliridin chiqiridighan,  hetta özlirini weten millet üchün chong ish qilip biriwatqan hisaplaydighan bir xil binormal kilimat shekilliniwatidu.  Miningche bu bir xil kisellik.  Biz choqum öz-özimizge diyagunuz qoyup,  bu kisellikni dawalishimiz kirek. 

          Dunyada hich bir muapiqiyet qazan'gha lidir, yalghuz riqabetchisini tenqit qilishqila tayinip muapiqiyet qazan'ghan yaki xelqning himayisige irishken emes. Dunyada eng muapiqiyet qazan'ghan lidirlarningmu özige chushluq kemchillik we xataliqliri bar. Bu ulargha egeshken we yaki ularni qollighanlarning ulargha qaysi nuqtidin qarishigha baghliq. Hich ish qilmighan adem xatalashmaydu.  Bir ish qilghan adem choqum bilip bilmey,  mexsetlik we mexsetsiz bezi xataliqlarni ötküzüp qilishi mümkin.  Mesile bizning ulargha qandaq muamilide bolishimizda.

Ezeldin xataliq ötküzüp baqmighan herqandaq adem choqum ezeldin hichqandaq bir ish qilip baqmighan adem.

      Xelqimizning ehwali tehdit astida qalghan bügünki künde,  öz-özimizni tenqit qilish bilen bashqilarni riyalliqni chiqish qilghan asasta semimi tenqit qilishni asas qilishimiz kirek.  Bashqilardin hisap sorashning ornigha her daim men nime qildim dep sorap biqishimiz kirek.  Öz qirindashlirimiz üstidin ilip birilghan tenqit,  ularni yiqitip tashlashni mexset qilmastin belki ulargha köyünüsh,  ularni toghura yolgha bashlashni mexset qilishi, hemmeylen bir birimizning ajizliqini toluqlap, hemkarliqni kuchaytip,  düshmen'ge ortaq taqabil turushni mexset qilishi bekla mohim. 

Biz mesile peyda qilghan waxtimizdiki tepekkurimiz bilen mewjut boliwatqan mesililerni hergüz hel qilalmaymiz.

      Bizde sel ewje alghan yene bir xil kisellik,  tenqit banisi bilen he dise bashqilargha baha birish,  özini milletning wekili we yaki milletning menpeti üchün söz qilghuchi qatarigha qoyup, bashqilarning özi shahit boliwatqan weqelerge bolghan tonishini inkar qilish,  hetta bashqilarning eqil parasitige haqaret qilish,  xuddi özliri oturgha chiqip, heqiqetni yorutup bermise,  hemme adem aldinip kitidighandek körsitish.  Elwette bizde "bilginingni bashqilardin ayima",  "eldin elge nep" deydighan ata sözliri bar.  Her birimizning öz-özimizni we bashqilarni terbilesh,  yiteklesh mesulyiti bar.  Biraq bu choqum öz-ara köyünüsh we öz-ara hörmetlesh asasida bolishi kirek. 

       Bizde özüngni yalwas chaghlisang,  bashqilarni shir chaghla deydighan ata sözi bar.  Hemme ademning özige chüshluq eqil parasiti bar.  Kimning qandaq adem ikenlikige höküm chiqarghidek eqili bar.  Toghura bolsa toghura diyish kirek,  xata bolsa xata diyish kirek,  biraq bashqilarni döt chaghlap, özimizni dunyani qutqazghuchi' sanisaq,  axirda bashqilarning neziridin chüshüp qalimiz. 

          Elwette oxshimighan insanlarning eqil parasiti, ijtimayi kechürmishliri, mediyiyet sapasi, qimmet qarishi, mesililerge bolghan pozitsiyesi we mesililerni körüsh yölünishide bezi periqler bar, biraq bu periqler we yitersizlikler asasen her bir shexisning özi bilen cheklinidighan bolup, ular topliship ortaq bir kolliktip shekillen'dürgende, her bir shexisdiki u periqler öz-ara toluqlighuchi bolup, ghayet zor bir küch peyda qilidu. Biz her bir shexis bolush süpitimiz bilen u kolliktip küchke sel qarisaq, we uni inkar qilisaq hergüz bolmaydu.

Bashqilar üstidin (qalaymiqan) höküm chiqirish bashqilarning mahitini emes,  belki özümizning esli mahitini oturgha chiqiridu.

      Bundaq digenlik hergüzmu bashqilarning qiliwatqan ishigha baha berme yaki bashqilarni tenqit qilma digenlik emes,  belki bashqilargha baha bergende,  özimizningmu bashqilar teripidin bahalanghuchi ikenlikini unutmasliqimiz, bashqilarni tenqitligende shexsi hisyatimizgha tayinip emes, belki riyalliqni asas qiliishimiz,  adil bolishimiz, bashqilarning shexsiyitige hujum qilmasliqimiz, bolmisa bashqilarni bahalaymen dep özimizning esli mahitini ashkare qilimiz,  bashqilarni osal qilimen dep özimizni osal ehwalgha chüshürüp qoyihimiz mümkin digenliktur. 

      10 Yillar burun bolsa kirek,  men xizmet qiliwatqan kolumbiya unwirsitining mektep mudiri eyni waqittiki iran pirezidenti Exmedi Nijatni Kolumbiya Unwirsitining dunya lidirliri forumida nutuq sözleshke teklip qilidu.  Buningdin xewer tapqan bezi oqughuchilar bolupmu Yehudi oqughuchilar mektep mudirigha qattiq naraziliq bildüridu.  Exmedi Nijatqa ewetken tekliwini qayturwilishqa imkan bolmighan mektep mudiri,  öz inawitini qayturwilish üchün yighin ehlige Exmedi Nijatni tonushturghanda, uni eng yaman sözler bilen teripleydu.  Exmedi Nijat sözge chiqqandin kiyin, "janapliri mining nime sözleydighanliqimni anglimay turup,  men toghurluq bu yerde olturghanlargha höküm chiqirip berdingiz. Emiliyette bu yerde olturghanlarning hemmisi eqilliq kishiler bolup,  ular mining sözümni anglighandin kiyin mining qandaq adem ikenlikimge özliri höküm chiqiralaydu.  Sizning bu qilghiningiz manga emes,  belki bu yerde olturghanlarning eqil parasitige we musteqqil höküm chiqirish iqtidarigha qilin'ghan haqaret" deydu.  Shuning bilen pütün zaldikiler chawak chilip alqishlap kitidu.  Gerche Exmedi Nijatning Amirkidiki obrazi bek nachar bolsimu,  biraq bu weqede özining hörmitini chüshürwalghini Exmedi Nijat bolmastin belki bizning mektep mudiri bolidu. 

          Bizde "külelmiseng hijayma" deydighan ata sözi bolup, u digenlik eger külelmiseng, hijiyip bashqilarning mesxirisige qalghuche, özengning hörmitini saqlap jim oltur digenlik bolidu. Bizde yene "Altunni zeger soqsun" deydighan gep bar. Nochi bolsaq oturgha chüshüp, bashqilarni "qilmidi" dep tenqit qilghan shu ishlarni özimiz bir qolluq qilayli, bolmisa ish qilghanlarni qollayli, ulargha yardemchi bolayli, hich bolmisa ulargha putli kashang bolup, bashqilar qiliwatqan ishqa buzghunchiliq qilishning ornigha, jim olturayli. Muapiqiyet qazan'ghan bir giniralning muapiqiyet qazinishi yalghuz uning qumandanliq qabiliyitige baghliq bolup qalmastin belki qomandan'gha boy sunushni bilidighan yaxshi eskerlergimu baghliq. Qumandan'gha boy sunup, emili ish qilidighan eskerlerning tayini yoq, etigendin kechkiche geniraldin hisap sorisaq, u eqilge muapiq ish emes.

          Meyli teshkilat ichidikiler bolsun, we yaki közge körün'gen shexisler bolsun, eger ular xataliq ötküzgen bolsa, tenqitlirimiz ular ötküzgen shu xataliqlar üstide bolsun. Uninggha özimizning shexsi adawetlirimizni we u shexisge bolghan shexsi his tuyghilimizni arilashturiwalmayli. Özimizning shexsi menpetimiz we yaki shexsi adawetlirimiz üchün pütün xelqning milli menpetini ziyan'gha uchuratmayli. Mutleq nuqsansiz insan yoq. Biz tamaqni herqanche tallap yisekmu we yaki herqanche isil tamaqlarni yisekmu uningdin yenila az tola teret chiqidu. Uningliq üchün biz yigen tamiqimizni inkar qilsaq bolmaydu.

          Normalda bizning melum bir shexis we shey'ilerge bolghan qarishimiz, melum nuqtidin elip eyitqanda özimizning sobiktip qarashlirimizning tesirige uchuraydighan bolup, eger bizning melum bir adem yaki shey'ige bolghan tesiratimiz yaxshi bolghan bolsa, belkim biz her daim u ademge yaki shey'ige yaxshi tereptin qarishimiz mümkin.  Eger bizning melum bir ademge yaki shey'ige bolghan tesiratimiz nachar bolghan bolsa, belki biz her daim u ademge yaki shey'ige nachar tereptin qarishimiz mümkin. 

      Omumen qilip eyitqanda dunyagha öchmenlik bilen qaraydighan, rohiy pisxikisi saghlam bolmighan, ichi tar, körelmes, gumanxor insanlar her qandaq adem yaki shey'ilerge selbi tereptin qaydighan, bashqilardin her daim guman qilidighan, birer nersige asanliqche ishenmeydighan bolidiken. Uningha nisbi halda dunyagha güzel közi bilen qaraydighan, köngli köksi mihri muhabbet bilen tolghan, ümüdwar, pozitip kishiler,  insanlargha we yaki shey'ilerge ijabi tereptin qaydighan bolidiken. 

Pazitip oylaydighan adem bashqilar körelmigenni köreleydu, bashqilar his qilamighanni his qilalaydu, bashqilar qilalmighanni qilalaydu.

      Biz insan bolghan ikenmiz, choqum bezi sobiktip nersilerning tesirge uchurshimiz mümkin. Mohimi bashqilargha qoyghan shu qattiq telepni aldi bilen özimizge qoyup baqayli. Bashilarning mingish turishigha baha birishtin burun, bashqilarning ayighini bir kiyip baqayli. Bashqilardin hisap sorashtin burun, her daim eynekke bir qarap, men nime qildim dep öz-özimizdin bir sorap baqayli. Milletning bishigha kelgen mesililerni bir terep qilish, birer ademningla mejburyiti bolup qalmastin, hemmeylenning mejburyiti.

      Bizde "itlar qawishidu,  karwan yüriwiridu" deydighan ata sözi bar.  Eger bashqilarning tenqiti semimi bolmisa,  mejsiti mesilini hel qilish bolmisa,  milletning menpetige paydiliq bomisa,  uni alahide itiwargha ilishimizning  hajiti yoq.  Chünki bezilerning tenqiti emiliyette hergüz semimi bir tenqit bolmastin,  belki tuxumdin tük ündürüsh, hemme ishitin,  hemme ademdin qusur tipishtur.  

Bashta ular sanga pisen qilmaydu,  undin kiyin sini mesxire qilidu,  undin kiyin sen bilen itishidu,  eng axirda sen yingisen.

2018 - yil 5 - May, New York