Sunday, March 10, 2019

Kimning xataliqi?



Memet Emin

On nechche yil ilgiri Amirkining Kolorado shitatida nahayti chong bir ot apiti bolup köpligen orman köyüp kül bolghan idi. Kiyin uninggha bir yash balining ot qoyghanliqi melum boldi. Saqchilar u balidin ot qoyushning sewebini sorighanda, u bala bashqilarning diqini tartish dep jawap bergen iken.

Birsi qandaq qilghanda qisqa waqit ichide nam chiqarghili bolidu dep sorisa, yene birsi bashqilarning diqitini derhal chikidighan herqandaq ghelite ish qilsang, eng tiz namingni chiqiralaysen dep jawap biriptiken.

Foloridaning kichik bir sheheridiki bir pop Qur'an köydürimen dep dewrang silip dunyagha tonulghan idi. Eger u popning mexsiti peqetla Qur'an köydürüsh bolsa, öyide olturup birer yüz Qur'anni köydüriwetsimu, uni hichkim bilmigen bolatti we kiyinki qanliq pajiler yüz bermigen bolatti. Eksinche bizning wetende Xittay hökümiti nurghun kur'anni köydüriwetti, biraq hichkim uninggha awazini chiqarmidi. Emiliyette jinning qesti shaptulda dep, u kishining mexsiti Qur'an köydürüsh emes, belki uni bana qilip asan yol bilen nam chiqirish idi.

Hemmimiz bilgendek her bir döwlette birdin birnechche on hawa yoli shirketliri bar bolup, pütün dunyadiki hawa yoli shirkiti 5000 din ashidu. Eger biz özimizdin men qanche hawa yoli shirkitini bilimen dep sorap baqsaq, jawap 10, 20, belkim eng köp bolghanda 50 hawa yoli shirkitini bilishimiz mümkin. Dimek mutleq köp sandiki kishiler mutleq köp sandiki hawa yoli shirkitini unche bilip ketmeydu. Bezi hawa yoli shirketliri nechche on yillar birer weqe chiqarmay qatnap kelgen, emma asasen bashqilar teripidin bilinmigen bolsimu, biraq bir qitimliq weqe tüpeylidin eng qisqa waqit ichide pütün dunyagha bilinishi mümkin.

Bir yazghuchi "How to change your life in 30 days" yeni "Qandaq qilip 30 kün ichide hayatingizni özgerteleysiz" digen kitap yazghan iken. U kitap neshirdin chiqish jeryanida, bir heripning almiship qalghanliqi sewebidin, "life" (hayat) digen söz  "wife" (ayal, xotun) gha özgürep, u kitapning ismi "Qandaq qilip 30 kün ichide ayalingizni özgerteleysiz" bolup qaptu. Shu seweptin u kitap bir hepte ichide 2 miliyun parche sitiliptu. Kiyin yazghuchi xataliqni bayqap, "wife" digen sözni "life" qilip tüzetkendin kiyin bir ay ichide aran 3 parche sitiliptu.

Undin bashqa gheywet shikayet, pitni passatqa we yalghan sözlerge, gerche hemme adem nalet oqisimu, biraq u herqandaq yaxshi dastanlardin tiz tarqaydu. Undaqta nime üchün yaman ishlar, yaxshi ishlardin tiz tarqaydu? Gheywet shikayet we pitne passatlar, yaxshi sözlerdin tiz tarqaydu? Yalghan sözler, ras sözlerdin tiz tarqaydu?

Sewep yaman ishlarda, gheywet shikayette, pitne passatta emes, belki shuni tarqatquchilarda. Hichqandaq mal, eger yiterlik bazar we xiridar tapalmisa, hergüz zorlap sitilmas. Eger gheywet shikayet, pitne passat oturgha chiqqanda, uninggha qizziqidighan we uni tarqitidighanlar bolmisa, yalghuz gheywet shikayet, pitne passatlar melum dairde cheklinip qalmastin, belki u gheywet shikayet, pitne passatlarni toqup chiqqan we shu arqiliq nam chiqarmaqchi bolghan ademler hergüz bazar tapalmaydu; mexsitige yitelmeydu, özidin özi ishi pushup, uzun'gha barmay u ishlardin qolini tartidu. Emiliyette biz gerche ulargha nalet oqighan bolsaqmu, likin özimiz xalighan yaki xalimighan, sezgen yaki sezmigen yosunda, ulargha yardemde bolduq; ularning bazar tipishigha purset hazirlap berduq; ulargha yol ichip berduq; ularning ghelite ishlarni qilip namini chiqirishigha yardem qilduq.  Shu seweptin bezi insanlar bazar tapti; bizdin paydilinip nam chiqirishtek asan yolni tallidi.

Eger biz bir birimizni emes, bir birmiz bilen sözleshsek, dunyadiki nurghun mesililer tügep kitidu.

Insanlar arisida shundaq bir xil ghelite adet yaki binormal pisxika barki, u bolsimu ular özlirining ige bolghan hayatidin we qolgha kelturgen netijilridin emes, belki bashqilarning hozursizliqi, palaketke uchurshi, weyran bolushi we pajiyeliridin rahetlinidighan, we shu arqiliq öz özini qanaet qilidighan bolup, insanlardiki bu xil ghelite adet we binormal pisxika, del shu yaman ishlar, yalghanlar, gheywet shikayet we pitne passatlarning tiz tarqilishining asasidur.

Insanlar, peqet gheywet özi toghursida bolghanda andin gheywetni yaxshi körmeydu


2019 - yil 3 - ayning 10 küni New York

No comments: