It we insanliq

Hemmimizge melum bolghunidek it insanlar hayatidiki nahayti muhim bolghan haywanlarning biri bolup, nurghun insanlarning bolupmu tereqqi qilghan ellerdiki insanlarning kunduluk turmushi  ittin ayrilalmaydu. Ular itni etiwarlaydu we uni oyning bir ezasi qatarida koridu, it bilen birge tamaq yeydu, it bilen birge uxlaydu.  Shuning bilen bir waqitta, insanlar eng yaman korgen vijdani yoq, horun ademlerni lalma it, kopek dep tillaydu. Insanlarning qaysi xildiki itni etiwarlishi, yaki yaxshi korushi, qaysi xildiki it ittin seskinishi, we uningdin ozini qachurushi, itning turige (irqigha) baghliq bolmastin belki itning  mijezige, kon’gen xuyi peyli we adetlirige baghliq.

Insanlar towendiki ikki xil itni yaxshi koridu we ularni etiwarlap, ahilining bir ezasi korushidu.

Birinji turdikisi, qeddi qametlik, heywisi bar, baqqan igisini tonidighan, ahile kishiliri bilen yatni, yaxshi bilen yamanni periqlendureleydighan we ularning bixeterligini qoghdaydighan itlardur.  Bu xildiki itlar yawashni bozek qilip, xalighan ademge qawap, ulargha hujum qilmaydu, biraq ozige we igisige chiqilghan ademge bosh kelmeydu. Insanlar bu xildiki itlarni  mohim xizmetlerge silish uchun baqidu,  we ulargha alahide hoquq  imtiyazlarni  biridu.

Ikkinji turdiki itlar gerche aldinqi turdiki itlardek alahide qeddi qametlik bolmisimu, biraq omaq, dostane, ademning zoqini kelturidighan, edep exlaqni bilidighan, xalighan yerge teret qilmaydighan, korgenle nersini yimeydighan, korgenle ademge qawap, bashqilargha xalighanche hujum qilmaydighan itlardur. Insanlar bu xildiki itlarni ozilirige kongel xoshalliqi ilip kilidu dep baqidu, we ularni zirikip qalghanda ishi pushiqini chiqirip konglini achidighan yiqin dosti, hemrayi  qatarida etiwarlaydu.

Insanlarning yuqarqi ikki turdiki itlarni yaxshi korishidiki eng muhim sewep, ularning insanlargha melum derijide menpet yetkuzgenligidedur.

Bu ikki turdiki itlar kunlerning biride her xil sewepler tupeylidin ige chaqisiz we oy makansiz qilip, kochigha chiqip qalghan teqdirdimu, we yaki ige chaqisiz itlarni baqidighan “musapilar lagiri” gha kirip qalghan teqdirdimu, bu italar xarlanmaydu, we uzun’gha qalmay bu itlarni biqiwalidighanlar chiqidu, netijide bu itlar yingidin oy makanliq bolidu, we biqiwalghuchilargha melum derijide menpet ilip kilidu, we ularni ozlirini biqiwalghanliqigha pushayman qildurmaydu.

Undin bashqa yene bir xildiki itlar bolup, bu itlarning turi we kilip chiqishi (irqi) aldinqi ikki xil itlardin alahide periqliq bolmisimu, biraq bu xildiki itlarda xalighan ademge qawap qoydighan, yamanni korse qorqup qachidighan, yawashni korse qawap, chishlep qoydighan, kim bir nerse berse uning keynidin kitidighan, bermise oghurlap yeydighan, etiwarlap qoysa korpigimu chichip qoyidighan adetliri bolghachqa, insanlar ularni yaxshi kormeydu, we lalma it dep tillishidu.

Kunlerning biride birersining bu itlargha hisidashliqi kilip, ularni biqiwalmaqchi bolghanda, we yaki ulargha oy makan bergende, bu itlar yenila burun kon’gen adetliri we xuyni tashlimasliqi, korgenle ademge qawap, biqiwalghuchilargha hichqanda payde yetkuzmey, eksinche ularni  zirikturup qoyishi mumkin, netijide qaytidin ige chaqisiz we oy makansiz qilip, kochigha chiqip burunqi sergerdanliq hayatini dawam qilishi mumkin.

Allah xelqimizge bizge hisidashliq qilip bizni qollap quwetligenlerning yuzige qara chiqarmasliqqa,  qollughuchilarning hisidashliqini suyi istimal qilip, ularni pushayman qildurmasliqqa, ozige we qollughuchilargha ghurur ilip kilishke nisip qilsun.