Oqutquchumni eslep

Oqutquchumni eslep

كونا يىزىق نۇسقسى
https://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2019/09/blog-post.html

Awazliq nusqisi
https://drive.google.com/open?id=1TWd0bYD4E1CJGlD8PYtHOseBa04Or3HD

Memet Emin

Bügün 9 - ayning 10 - küni pütün Xittayda jümlidin bizning wetende oqutquchilar bayrimi bolup, men bügün bu munasiwet bilen mining hayatimgha tesir körsetken ishtin birni siler bilen ortaqlashmaqchi.

Mining kiyinki hayatimgha eng chong tesir körsetken adem, mining toluq otura mekteptiki sinip mudirim we pelsepe (siyaset) oqutquchum bolup, men toluqsiz otura mektepni tügütüp, dawamliq oqushtin waz kechken waxtimda, u oqutquchum manga we bizning öydikilerge xizmet ishlep, mining toluq oturda dawamliq oqushushumgha we hazirqi hayatimda yashashqa sewep bolghan idi.

Men 1978 - yili toluqsiz otura mektepni oquwatqanda, u oqutquchi bizning sinipqa heptide ikki qitim pelsepe yeni Markisizim neziryesi derisi ötken idi we mini peqet yiraqtin biletti. 1981 – yili men toluqsiz otura mektepni püttürüp, otura texnikumgha imtahan bergen we imtahanda gerche yaxshi netijige irishken bolsammu, biraq mining ornumgha bashqa birsini almashturiwetkenlik seweptin otura texnikumda oqushtin mehrum qalghan idim. Bizning öydikiler shu adaletsizlik tüpeylidin, qattiq ümütsizlinip, mini oqumasliqqa dewet qilghan idi. 1981- yili 11- aylarda, yeni mektepte oqush bashlap ikki aydin kiyin, u oqutquchum öyge adem ewetip, manga we bizning öydikilerge xizmet ishlep, mini dawamliq oqushqa köndergen we özi sinip mudiri bolghan bizning nahiye boyiche birdin bir nuqtiliq sinipqa imtahansiz qobul qilghan idi.

Nahayti epsus, u chaghlarda "din adem zeherleydighan epiyun" dep teshwiq qilinidighan yillar bolup, u oqutquchimmu din’gha qarshi we dinni inkar qilidighan, emma aq köngül, mert we milletning kelgüsi üchün bash qaturidighan, meripetwer oqutquchi idi. Men toluq otura mektepte oqush jeryanida, u oqutquchum manga nahayti köngül bölüp, nurghunlighan yaxshi ügünüsh sharahitlarni yaritip bergen idi. Men toluq otura mektepni püttürgende, men u oqutquchumning mendin kütken ümüdini yerde qoymay, yuquri netije bilen ali mektepke ötken idim.

Men ali mektepte oquwatqan chaghlirimda, u oqutquchum til rakigha giriptar bolup qilip, Ürümchide opiratsiye qilip tilini kisiwetken idi. Men tetilde Ürümchidiki doxturxanigha yoqlap barghinimda, u oqutquchum yighlap turup, özining pushaymanlirini yiziq arqiliq manga izhar qilghan idi. Kiyin aridin bir nechche yil ötmeyla alemdin ötüptu.

Esli til raki, bashqa herqandaq bir rak kisili we yaki bashqa kiselliklerge oxshash herqandaq insan giriptar bolush ihtimali bolghan bir xil kisellik bolsimu, hem uning dinni inkar qilish bilen hichqandaq sewep netijilik munasiwiti bolmisimu, biraq insanlarning özi tigige yitelmigen hadisler aldidiki ajizliqi tüpeylidin, dawamliq dinni inkar qilidighan u rehmetlik oqutquchumning tilida u kiselning peyda bolushigha qarap, nurghun ademler chöchüshken we töwe qilishqan idi. Epsus ular, eger insanlar dinni inkar qilghini üchün, bu dunyada Allah teripidin jazalinidighan ish bolsa, bu dunyada zulum köriwatqan we külpet chikiwatqanlarning köp qismining musulmanlar bolmastin, belki dinsizlar bolidighanliqini, emiliyette bolsa del uning eksi ikenligini oylap baqmighan idi.

86 - yili yaki 87 - yili bolsa kirek, men tuqqan yoqlash üchün yurtqa barsam, u rehmetlik oqutquchum bilen yaxshi ötidighan oqutquchilarning hemmisi, u oqutquchumdin chet chigirsini pütünley ayrip, biraqla 180 giradud özgürep, hich bir jümedin qalmaydighan teqwadar musulman bolup ketken iken. Yene nahayti epsus, u oqutquchumning öyidikiler, oqutquchum ölüp ketkendin kiyin pütün dost buraderliridin ayrilip, yalghuzla qalghan iken. Bir qitim men öqutquchumning ailisidikilerni yoqlap barsam, rehmetlik oqutquchumning ayali yighlap turup, kona dostlarning hemmisining özidin yiraqlap ketkenlikini sözlep, öz bishigha kelgen dert elemlirini eytip bergen idi. Bulardin xelqimizdiki nadanliqning neqeder ighir ikenlikini köriwilish unche qiyin bolmisa kirek. Chünki u "kona dostlar", oqutquchum din’gha qarshi turghanda, dinni inkar qilghanda emes, belki til rakigha giriptar bolup, bishigha ighir künler kelgende, andin özliriningmu til rakigha giriptar bolup, tili kisilip kitishtin endishe qilip, u oqutquchum we uning ailisidin yiraqlashqan idi.

Men uningdin kiyinki uzun bir zaman, u oqutquchumni hörmetleshni yaki uning dinni inkar qilghini üchün, uni eyipleshni bilelmey qalghan idim. Kiyin oylap baqsam, Komnist Xittay Hakimiyitining wetinimizde yürgüzgen dinni cheklesh, dinni burmilash we yaki dinni inkar qilish siyasetliri tüpeylidin, xelqimiz diniy bilimlerni ügünüsh pursetliridin, bolupmu uni toghra ügünüsh pursetliridin mehrum qilin'ghan we nadan qaldurulghan iken. U oqutquchumgha oxshash mediniyet zor inqilawi mezgilide telim alghan bir qisim ziyalilar, shu deweirdiki weziyet tüpeylidin dinsiz bolup yitishken bolsa, yene köp qisim awam xelq dinni toghra üginelmey, hemme ishni din'gha baghlaydighan, bishigha kelgen külpetlerni teqdirdin körüp, körgen künige qanaet qilidighan we yaki teqdirge ten birip, öz teqdirini özgertish üchün tirishchanliq körsetmeydighan halgha chüshüp qalghan iken. Men Allahtin u oqutquchumning shu rezil tüzülme sewebidin bilip bilmey ötküzgen gunahlirini köchürwitishni tilesh bilen birge shu nadan qalghan xelqimge eqil paraset ata qilishni tileymen.

Emdilikte qaraydighan bolsaq, wetende u oqutkuchum oqughan we yashighan medinyet zor inqilawi dewridin kiyinki yene bir qitimliq keng kölemlik dinni cheklesh, dinni burmilash we irqi qirghinchiliq ilip birish siyasiti yürgiziliwatqan bolup, Xittay hökümiti, bir tereptin xelqimizni öz dinni itiqadi we milli kimlikidin waz kichishke mejburi qiliwatqan bolsa, yene bir tereptin xelqimizni diniy esebilik we tirorluqqa baghlap yoq qilmaqta. Bir qisim insanlirimiz bolsa, dinimizda oturgha qoyghan telimatlarni toghra ügünüsh we uni toghra ijra qilishning ornigha, diniy telimatlarni xata istimal qilip, tuyuq yolgha kirip qalmaqta. Allah hemmeylenning dilini yorutup, dinni inkar qilghanlarning “til raki” gha giriptar bolup, tili kisilip kitishtin saqlash bilen birge, eng mohimi dinni suyi istimal qilip, tuyuq yolgha kirip qalghan shu nadan xelqimizni, toghra yolgha bashlar.

2019 – yili 9 – ayning 10 - küni