Rohiy keypiyat we pisxikiliq binormalliq

Rohiy keypiyat we pisxikiliq binormalliq
روھىي كەيپىيات ۋە پىسخىكىلىق بىنورماللىق
http://uyghur-jemiyiti.blogspot.com/2018/07/blog-post_20.html

Memet Emin

Bizde “insanning alisi ichide, hayawanning alisi téshida” deydighan eqliye söz bar. Bu digenlik hayawanning renggini we qandaq haywan ikenlikini séritqi körnüshige qarapla bilgili bolidu, biraq bir insanning qandaq bir insan ikenligini bilish unche asan emes digenlik. Heqiqetenmu insanning alisi ichide bolup, bezide bir insanning qandaq bir insan ikenlikini bilish üchün nahayti uzun waqit kétidu.

Bir insanning rohiy halitini, keypiyatini, mijez xulqini, xarektérini, adimilikini we xéslitini küzütüsh arqiliq, u insanning qandaq bir insan ikenlikige deslepki qedemde bezi yekünlerni chiqirish mümkin. Ularning ichide insanlarning rohiy haleti we keypiyatining insanlarning kündilik hayatigha bolghan tesir alahide chong.

Insanlarning rohiy haliti we keypiyati, ularning hés tuygha we sizimining tesirge uchuraydighan bolup, u bir yil 4 pesilge oxshash özgürüshchan bolidu. Insanlar bezide xoshal bolsa bezide xapa bolidu; bezide külse bezide yighlaydu; bezide hayajanlinip özini tutalmay ketse bezide achchiqlinip waqirap kétidu. Insanlarning rohiy haliti yaki keypiyati gerche insanlarning adimiliki, xésliti, mijez-xulqi we xarektéridin periqliq bolsimu, biraq bularning tesirige uchuraydu, hem chirayigha asan ipadilinip chiqidu, bashqilar asan uni küzüteleydu. Shu seweptin insanlarning rohiy halitining yaki keypiyatining turaqliq yaki turaqliq emesliki, bir insanning qandaq bir insan ikenlikige, uning pisxikisining normal yaki binormal, saghlam yaki saghlam emeslikige yekün chiqirishta bek chong ehmiyetke ige.

Insanlardiki pisxikiliq binormalliqqa iniq diyagunuz qoyush unche asan emes. Uning üstige pisxikisida mesle barlar normalda özide mesile barliqini hergüz itirap qilmaydu; undin bashqa bir ademning pisxikisida mesile bar dep diyagunuz qoyulghandin kéyin, uning kelgüsi istiqbaligha oxshimighan derijide selbi tesir körsitidighan bolghachqa, doxturlarmu ulargha undaq bir diyagunuzni qoyushta alahide ihtiyat qilidu. Shu seweptin tereqqi qilghan bay döwletlerde texminen 42%, tereqqi qilmighan kembighel döwletlerde 80% pisxikisi normal bolmighan insanlargha diyagunuz qoyulmaydu we yaki hichqandaq dawalash ilip birilmaydu; ular tamamen normal insanlar qatarida meshghulat ilip baridu. Bundaq waxtida diyagunuz qoyulmighan we waxtida dawalash ilip birilmighan bir qisim rohiy kisel bimarlirining  jemiyetke bolghan ziyini nahayti chong bolidu. Shunga ulargha bolghan tonushni yuquri kötürüsh we uning aldin ilish bek mohim.

Normalda  insanlarning rohiy haliti we yaki keypiyatini küzütüsh arqiliq, ularning pisxikisigha we rohiy saghlamliqigha belgülük derijide yekün chiqirish mümkin.

Rohiy haliti we keypiyati turaqliq, akitip bolghan insanlarning uyqisi yaxshi, teppekuri ochuq, xizmet ünimi yuquri bolidu. Ular adette temkin, salmaq, ochuq chiray kélidu; bir ishqa höküm chiqarghan hésyatqa emes, belki pakitqa tayinidu. Ular adette soghuqqan kilidu, asan tuyghilanmaydu, asan hayajanlanmaydu, asan achchiqlanmaydu, asan ümütsizlenmeydu, bir ishtin asan waz kechmeydu; ular chidamliq, tirishchan ümütwar, pozitip bolidu. Bundaq kishiler adette keng qosaq, mert bolidu, qilghan sözide turidu, waqitqa raye qilidu, bashqilar bilen asan chiqishalaydu.

Rohiy haliti we keypiyati turaqsiz, passip bolghan insanlarning uyqisi yaxshi bolmaydu; ular adette hésyatchan, tentek we telwe kilidu; asan hajanlinidu, asan külidu, asan xapa bolidu, asan yéghlaydu, asan achchiqlinidu, asan chüshkinlishidu; bir ishqa asan qizziqip asan waz kéchidu; tepekkuri ochuq bolmaydu, bir ishqa oylimayla asan qarar béridu, asan pushayman qilidu, sewenlikni her daim bashqilardin izdeydu. Bundaq insanlar adette ichi tar, chidimas, yalghanchi, sözide turmas kélidu, chong ish qilalmaydu; bashqilar bilen asan chiqishalmaydu we yaki bashqilar bilen bolghan munasiwiti turaqsiz bolidu, közige sighmaydighan ademlerni yaman köridu.

Insanlar töwendiki usullarni qollinish arqiliq özlirining rohiy halitini we keypiyatini tengshiyelishi mümkin.

1. Uruq tuqqan we yéqin dostlar bilen köprek waqit ötküzüsh. Ulargha özining keypiyatigha tesir qilghan yaki könglining yérim bolushigha sewep bolghan ishlarni diyish, ularning hisdashliqigha we köngel bölishige irishish.

2. Qéyinchiliqqa yoluqqanda, özige bek chong yük qiliwalmasliq, yoluqqan qéyinchiliqni ehwalgha qarap bir nechchige bölüp, ewal kichik we yaki asandin bashlap qilish.

3. Pushaymen qilish we yaki özini öz eyipleshtin saqlinish. Pozitip bolush, özige teselli birish.

4. Hozurlinidighan we köngel achidighan paliyetler bilen köprek shughullunush. Yaxshi köridighan kitaplarni oqush, beden chinuqturush, tetilge chiqish, sayahet qilish.

5. Özini öyge soliwalmasliq, siritqa chiqip, sap hawadin nepes ilish, bazar yaki baghcha aylinish, bashqilar bilen paranglishish.

6. Selbi qarash we selbi xiyallarni kallidin chiqirish tashlash yaki ularni untup kétish.

7. Nime qilalaydighan nime qilalmaydighanliq toghursida riyalistik bolush, muapiqiyetning bir kichide yüz bermeydighanliqni yaxshi tonup yétish.

8. Özini kemsitmeslik, özige ishinish.

9. Mohim ishlarda aldirap tinep qarar chiqarmasliq; temkin bolush, yaxshi oylinish, xata qarar chiqirip pushayman qilishtin saqlinish.

10. Yiterlik uxlash, yaxshi aram ilish.

11. Xeyri saxawetlik ishlarni qilish, yardemge ihtiyajliq kishilerge yardem qilish.

12. Doxtur  yaki saghlamliq meslehetchi bilen körüshüp, ularning pikirini anglash.

2018 - yili 7 - ayning 20 - küni New York